Amerika’da Türk kökenliler – Meluncanlar

Kayıp Koloni

Amerika’ya Avrupa’dan gelip ilk yerleşenler arasında Türklerin de olması asırlar öncesine dayanan olağanüstü bir hikâye, tam bir insanlık trajedisi.

Amerika’da okullarda okutulan tarih kitaplarında Amerika’ya ilk kolonilerin İngiltere’den 1607’den itibaren Virginia’yadaki Jamestown’a gelmeye başladıkları yazılıdır. Bunu takiben 1627’de Mayflower gemisiyle ikinci bir koloni gelmiştir. Kitaplarda üçüncü bir koloninin bu iki koloniden önce Amerika’ya geldiğini fakat akibetinin bilinmediği de yazılıdır. 1583’de, Kuzey Carolina’daki Roanoke Adasına gelmiş bu koloni “Kayıp Koloni” – “Roanoke Kolonisi” olarak adlandırılır. Bu koloninin Türklerle yakın ilgisi vardır.

Osmanlı donanması ile Haçlı (İspanyol, Venedik, Ceneviz, Papalık ve Malta) donanmaları arasında 1571’de İnebahtı deniz savaşında (İspanyolca: Batalla de Lepanto, İtalyanca: Battaglia di Lepanto) Osmanlı donanması ağır yenilgiye uğramış, 300 gemisinden 260’ı batırılmıştır. 5 bine yakın Türk leventi İspanyollar tarafından esir alınıp, forsa (kürek mahkumu) yapılmıştır.

Kayıp Koloninin ne olduğunu araştıran “The Roanoke Voyages” – Roanoke Seyahatleri adlı kitabın yazarı İrlandalı tarihçi David Beers Quinn’e göre İspanyollar bu esirleri Güney Amerika’daki kolonilerine götürmüşler. O yıllarda Güney Amerika’da savaşan İngiliz Kaptan Sir Francis Drake İspanyolların elinde bulunan söz konusu Türk esirlerden bir kısmını alıp kendi gemisine aktarmış. Esirler arasında Güney Amerikalılar ve Portekizliler de varmış. Drake’in amacı düşmanı olan İspanyollara karşı Karayiplerde bu esirlerden yararlanmak ve sonra Küba’da kuracağı koloniye yerleştirmekmiş. Ancak Kaptan Drake 1585’de fırtınaya yakalanınca Küba rotasından vazgeçmek zorunda kalmış, Amerika sahillerine yönelmiş, bugünkü Kuzey Carolina eyaletinde bulunan Roanake Adası’na demir atmış. Orada Kraliçe Birinci Elizabeth tarafından Yeni Dünyada koloni kurması için görevlendirilen ünlü kaşif Walter Raleigh’ın kolonisi, 1583’de Amerika’ya gelmiş olan İngilizler de oradaymış. Yerlilerle olan çatışmalar ve İngiltere-İspanyol savaşının patlak vermesiyle yerleşimciler ülkelerine geri dönmek için gemi bekliyorlarmış. Bunun üzerine Amiral, İngilizlere yer açmak için gemisindeki çoğu Türk esirlerden 100 (400 diyenler de var) kadarını gemilerden indirip koloniye bırakıp büyük gemilerle İngiltere’ye gitmiş, tekneleri adada bırakmış.

Adadaki İngiliz valisi de ihtiyaç temini için İngiltere’ye dönmüş.

Roanake’de kalanlar İngilizler’in adada bıraktıkları teknelerle binerek ana karaya çıkmışlar.

İspanya ile savaş beklentisi yüzünden ancak 1590’da Roanake’ye geri dönebilen İngiliz valisi ortada olmayan bir koloni ile karşılaşmış.

İngiliz kaşif John White tarafından 1580’de çizilen ve 1866 yılında British Museum tarafından korumaya alınan bir harita bize koloninin nereye gittiğine dair ipucu veriyor. Kayıp Koloni yerleşimcileri bu haritada gösterildiği gibi adadan batıya doğru hareket edip Albemarle Sound halicini katetmiş olmalılar. Halicin batı ucundaki Kuzeyde Chowan, Güneyde Roanoke nehirlerinden birine sapmış olabilirler. Haritayı inceleyen tarihçi James Horn’a göre “Amaçları bir yerleşim kurmaktı. Harita üzerindeki işaret, bize yerleşimlerini nereye koymak istediklerini gösteriyor.” Haritadaki iki eklemenin, White’nın kullandığı kağıt ve mürekkeple hazırlandığı anlaşılıyor. Bir tanesi Pamlico Nehri ve etrafındaki yerleşimcilerin çizimini düzeltmek için kullanılmış. Diğeri ise silik bir kale sembolü içeriyor. Haritadaki bu eklerin Jamestown’a giden yolu işaretlediğini düşünülüyor. Birçok başarısız koloni girişiminin ardından Jamestown1607’de kuruluyor.

Michael Zatarga, tarihçi, Forth Raleigh Ulusal Tarihi Bölge görevlisi anlatıyor: “Kaptan Ralph Lane, 1585 yılında buradan 108 kişilik bir koloninin valisi olarak ayrıldı. Yaklaşık bir yıl sonra Kızılderililerle ilgili herşeyi berbat etmişlerdi. İlişkiler mahvolmuştu. Durum böyleyken güneyden gelen Francis Drake, Lane’i eve geri götürme teklifinde bulundu fakat bunu gerçekleştirmesi için gemilerinde yer açması gerekiyordu. Gemilerde İspanyol gemilerinden kurtarılan Osmanlı İmparatorluğu’ndan olan forsalar da vardı. Bunların yanında Meksika ve Peru’dan Kızılderililer ve Afrikalı köleler de vardı. Bu insanlara ne oldu? İşte burası pek çok varsayımın başlangıç noktası. Haziran ayının sonlarına doğru Drake, Lane’a İngiltere’ye dönüş teklif ediyor. Üç gün sonra geri geliyor ve gemisinde epey yer açılmış. Eskisi kadar hizmetçi ve kölesi yok. Bunlara ne oldu? Okrakok Adası ve başka adalara bu insanları bıraktı ve kayıp mı oldular? Yoksa bunların ayağına taş bağlayıp denize mi attı, bunu bilmiyoruz. Fakat bunlardan çıkan tek iyi haber bazı Türk mahkumlar için, çünkü onlara bir şey olmuyor. Bu insanlar kaybedilmiyor. Çünkü bu dönemde İngilizler Osmanlılara yakınlaşıp bir ittifak kurmaya çalışıyorlardı. Bu Türk mahkumlar da İngilizlerin Osmanlıların gözüne girmek için iyi bir araç oluyor.”

İngiliz arşivlerine göre, Amerika’da kalanlar dışında, Drake, Güney Amerika’da gemiye aldığı leventlerin bazılarını daha önce Kolombiya’daki Cartagena şehrinde ya da Santo Domingo’da serbest bırakmış, Amerika’ya gelenlerden sadece 100 kadarı 1586-87’de Osmanlı topraklarına geri gönderilmiş. Esirlerin Osmanlıya gönderilme sebebi İngilizlerin Osmanlılarla iyi ilişkiler kurmak istemesi deniliyorsa da, para da sebep olabilir zira Osmanlı Padişahı leventlerin geri gönderilme masraflarını İngilizlere fazlasıyla ödemiş.

İspanya’nın 1565’de Florida’nın St. Augustine bölgesinde başlattığı Kuzey Amerika kolonizasyonu ile ardından patlak veren 1585–1604 İspanya-İngiltere savaşı sırasında İngilizlerin İspanyol gemilerinden ele geçirdiği başka Türk esirlerin de benzer şekilde Amerika’daki İngiliz kolonilerine götürüldüğü sanılıyor.

Meluncanların ilk yerleşim bölgeleri Virginia, Kuzey ve Güney Carolina eyaletleri. Güney Carolina’da Santa Elena’da (günümüzde Beaufort) bulunan Çeroki (Cherokee), Krik (Creek), Şavni (Shawnee), Powhatan, Vandot (Wyandot), Çikasav (Chickasaw) gibi Kızılderili kabilelerle, 1607’den itibaren Jamestown Virginia ve Chesapeake yöresine gelen Afrikalı kölelerle ve Avrupalı sözleşmeli hizmetlilerle, 16. Yüzyılda Virginia ve Carolina’da yaşayan Türkler, Ermeniler ve yerlilerle karışmış olan Portekizlilerle kaynaşmışlar ve ortaya Türk kanı taşıyan yeni nesiller çıkmış, daha sonra kendilerine Meluncan diyecek olan nesiller.

20. yüzyılda Meluncan adı en çok Kuzeydoğu Tennessee’de geçerli olmuştu. Buraya Virginia ve Kuzey Carolina’nın Tidewater ve Piedmont bölgelerinden göç ettiler. Günümüzde en tanınmış Meluncan yerleşimi Tennessee eyaletindeki Hancock İlçesi (County), özellikle Newman’s Ridge ve Blackwater (ya da Vardy) Vadisi. Diğer Meluncan toplulukları ya da aile gruplarının olduğu yerler komşu Hawkins ilçesi ile Virginia’daki Lee, Scott ve Wise ilçeleri. Bu yörelerden Meluncanların göç ederek topluluk halinde yaşadıkları yerler güneydoğu Kentucky, güneydoğu ve orta Tennessee, güneybatı Virginia, Batı Virginia’nın güneyi ve kuzey ile doğu Ohio’ya kadar olan bölgeler.

Meluncan’ın anlamı

Esir alınarak hiç bilmedikleri diyarlarda yaşamak mecburiyetinde kalan ve orada unutulan bu insanlar Tanrı’nın kendilerini lanetlediklerini düşünerek, kendilerini “lanetli kişi” anlamına gelen “Melun can” olarak tanıtmışlar. Meluncan böyle oluşmuş. Türk köken tezinden hoşlanmayanlar ise bunun Fransızca’da ‘karışık’ anlamına gelen mélange sözcüğünün güya bir bozumu olabileceğini öne sürmektedirler. Meluncan’a İngilizce’de melungeon deniliyor ama dil bilimi açısından bir anlam ifade etmiyor. Fransızca’da da karşılığı yok, mélangeon’un da karşılığı yok. Bir şekilde Fransızlardan adapte olmuş denilebilir, ancak, Fransızların 1608’de başlatıp İngilizlere yenilmeleriyle 1763’de sonlandırdıkları Amerika’daki başarısız kolonizasyon maceraları sırasında Meluncanlar’ın yaşadıkları yerlere çok uzak kalmış olmaları da bunu çürütmektedir. Mantıklı olanlar, Meluncan’ın Yunanca’da “siyah, karanlık”, Afrika Portekizcesinde “denizci” anlamına gelmesidir.

Meluncan oldukları nasıl anlaşıldı?

Meluncan adı ilk kez 1813’de Virginia’daki tarih kitaplarında görülür.

Brent Kennedy’nin çocukluğu ve annesi Nancy

ABD’nin Virginia eyaletinde, Meluncanların yoğun yaşadığı Wise şehrinde yaşayan ve halkla ilişkiler üzerine doktora yapmış, Clinch Valley College’da Rektör Yardımcısı, evli, bir çocuk sahibi Dr. Brent Kennedy, Atlanta’dayken 1988’de ağır bir hastalığa yakalanarak, yürüyememe, bulanık görme, eklemlerinin zonklaması şikayetleriyle hastaneye kaldırılır. Yapılan tetkiklerde, kendisinde önce sarkoidoz, sonra da kalıtsal Akdeniz ateşi gibi yalnız Akdeniz havzasında ve Türkiye’de yaşayan insanlarda genetik olarak bulunan hastalıklar çıkar. Çok şaşırır ve o zamana kadar soyadına bakarak İrlanda’lı ya da İngiliz sandığı atalarının köklerini araştırmak ihtiyacını duyar. Atlanta’daki işini bırakıp Wise kasabasına taşınır. Çocukken annesine “Nasıl oluyor da erkek kardeşim esmer tenli ve benim diğer akrabalarım İrlandalı ya da İngilizlerden daha çok doğululara benziyorlar?” sorusunu sormuş olan Kennedy’e uygulanan DNA testlerinde Azerbaycan, Lübnan, Filistin, Türkiye, Yemen, Suudi Arabistan, Hindistan, Doğu Afrika, Amerika yerlileri genleri ortaya çıkar.

Brent Kennedy amcası Will’in resmini gösteriyor

177 Meluncan üzerinde yapılan testlerde bazılarında Akdeniz halkında görülen kalıtsal sarkoidoz, talasemi ve Behçet hastalığı bulunur. 10 yıl süresince araştırma yapan Türkiye’yi 10 kez ziyaret eden Kennedy bunlara ve Kayıp Koloni tarihine göre kendisini Türk asıllı Amerikalı addederken diğer soylarla bağlantısı olduğunu da inkar etmez, Türk olduğundan dolayı gurur duyar ve Meluncanlar’ın lideri, sözcüsü olur. Meluncan Vakfını kurar. Hastanedeki odasını Türk bayrakları, Türk halıları ve Türkiye ziyaretleri ile ilgili gazete kupürleri ile süsler.

Brent Kennedy bundan sonra geçmişte çekilen sıkıntıları unutturmak ve halkına köklerini, nereden geldiklerini, kimliklerini açıklamak için olağanüstü gayret sarfetmeye başlamıştır. 1997’de “The Resurrection of a Proud People: The Melungeons. An Untold Story of Ethnic Cleansing in America – Yeni Hayat Bulan Gururlu İnsanlar: Meluncanlar, Amerika’daki Etnik Temizliğin Anlatılmamış Hikayesi” adında bir kitap yazmıştır.

Ayrıca yine kimliklerini, kendilerine ve dünyaya tanıtmak için; “Unutulan İnsanlar, Meluncanlar” isimli ticari bir amaç gütmeyen belgesel film için cebinden 350 000 $ harcamıştır. Film çekimini, 6 Emmy Ödülü sahibi ve Atlanta Olimpiyatları tanıtım filmini hazırlayan Van Der Kloot Film ve Televizyon şirketi yapmıştır.

Temmuz 1997’de “İlk Buluşma” sloganıyla Virginia’nın küçük Wise kasabasında 600’ü aşkın Meluncan ilk kez bir araya geldiler.

Brent Kennedy, 2003 yılında “From Anatolia to Appalachia: A Turkish American Dialogue”, “Anadolu’dan Apalaşlara: Bir Türk Amerikan Diyaloğu” adlı bir kitap daha yazmıştır.

Türklere dönüş

Araştırmalar için kendi imkanları yetmeyince, Kennedy, 1994 yılı Mayıs ayında Türkiye’nin Washington Büyükelçisi Nüzhet Kandemir’e başvurdu, hem filmin Türk kökenleri ile ilgili bölümlerinin çekilmesi hem de konunun akademik olarak incelenmesi için maddi ve bilimsel konularda yardım istedi. Bunun üzerine Büyükelçi, Barış Manço’nun Brent Kennedy ile görüşüp bir röportaj yapmasını sağladı. Röportajın “7’den 77’ye” programında yayınlanmasından sonra konuya çok ilgi duyan Abatur Seyahat Acenası’nın sahibi Mehmet Topçak, Büyükelçilikten Kennedy’nin adresini alarak, Kennedy ile iletişime geçip hangi konularda yardım istediğini sordu. Kennedy, Türkiye’ye gelerek ataları ile ilgili film çekmek ve konu ile ilgili bilimsel araştırmalar yapılmasını istediklerini belirtti. Mehmet Topçak’ın Turizm Bakanlığı’na yapmış olduğu başvuru Bakanlıkça olumlu karşılanınca film ekibi ve Kennedy’nin yol ve Türkiye’deki konaklama masrafları Turizm Bakanlığı tarafından üstlenildi. 24 Nisan – 7 Mayıs tarihleri arasında İstanbul’da Topkapı ve Dolmabahçe Sarayları, Sultanahmet Camisi, Kapalıçarşı, müzeler, Boğaziçi, cadde ve sokaklar, İzmir’de Efes Antik Kenti, Denizli’de Pamukkale ve Çeşme Dalyan’da çekimler yapıldı. Çeşme’deki çekimlerde daha çok Meluncanlar’ın Anadolu’daki sahil yörelerinden giden leventlerin torunları olduğunu kanıtlamak için insanların yüz, profil ve bedenleri filme alındı. İki halk arasındaki ten ve göz renklerinin benzerliği ortaya konuldu. Ayrıca Marmara ve İstanbul Üniversiteleri Tarih Bölümleri ile Osmanlı Devlet arşivleri, Deniz Müzesi ile temaslar kurularak bilimsel araştırmalar başlatıldı

Meluncan Kültür Derneği – Melungeon Heritage Society 90’larda konuyla ilgili haberlerin kamuoyunda yer almasının ardından Türk-Amerikan Dernekleri Birliği’ne (Assembly of Turkish American Associations) başvurdu ve üye oldu. Bunu kurumlar düzeyinde geliştirilen yeni ilişkiler takip etti. Brent Kennedy Amerikan Türk Dernekleri Asamblesi’nin 25. Yıl toplantısında konuşma yaptı.

Derneğin İdari Müdürü Güler Köknar anlatıyor: “Önce şaşırdık, sonra da aşırı derecede heyecanlandık. Belirgin bir bağ yok. Ama onun destekleyicisiyiz. Biz kimiz ki ‘Sizi istemiyoruz’ diyebilelim?”

Meluncanlar’ın yoğun olarak yaşadığı Virginia Eyaleti’nin Wise kenti ile İnebahtı savaşının meydana geldiği Çeşme kardeş şehir oldu. Çeşme’de bir ana caddenin adı “Wise” olarak değiştirildi. 1996’da Çeşme’de deniz manzaralı bir tepeye “Meluncan Dağı” adı verildi. Burayı ziyarete gelen 30 kadar Meluncan’ın adları küçük metal plakalara yazılarak kayalıklar üzerindeki ağaçlara çakıldı.

Meluncanlar’ın yaşadığı Wise’da bulunan Virginia Üniversitesi ile İstanbul Üniversitesi 1998’te imzalanan bir anlaşma ile kardeş üniversite oldular. Virginia Üniversitesi ile Dumlupınar Üniversitesi arasında da akademik değişim programları uygulanmaya başlandı. Ayrıca girişilen bu karşılıklı birbirini tanıma çabası halklar arasında da karşılık buldu. Meluncanlar, 1998 senesinde Anıtkabir’e gidip Atatürk’ü ziyaret ettiler. 2-4 Temmuz 1999’da Denizli’de 7. Türk Kurultayına kızılderililerle birlikte katıldılarr. Türkiye’den de Amerika’da Meluncanlar’ın öteden beri yaşadıkları Apalaş (Appalachian) bölgelerine gidildi. Türkiye’deki 1999 depremlerinden sonra Meluncanlar yardım yaptılar, ailesiz ve evsiz kalmış Türk çocuklarını evlatlık edinmeyi önerdiler. West Virginia Senatörü Robert C. Byrd’un desteğiyle Appalachian-Türk Ticaret Projesi kuruldu. Meluncanlar Ermeni soykırım iddialara karşı Amerika’da Türkiye’yi savundular.

Will Collins Brent Kennedy’nin büyük büyük amcası

2 Haziran 2007’da New York Türkevinde düzenlenen “Meluncanlar Bizlerle” etkinliğine Brent Kennedy ve kardeşi Richard Kennedy, Meluncan olan ABD’nin eski İstanbul Başkonsolosu David L. Arnett, Film Direktörü Julie Dixon, Meluncan Derneği Başkanı S. J. Arthur başta olmak üzere toplam 20 kişilik bir Meluncan ekibi Virginia’dan gelerek katıldı. Ayrıca 45 dakikalık programda Meluncan müziğinden örnekler sunuldu.

Temmuz 2010’da Türk film yapımcıları Tolga Çelikkanat ve İbrahim Ada ABD’nin Virginia eyaletinde Meluncanların yaşadığı Wise bölgesini ziyaret ettiler. Apalaş Meluncanları ile 17. Yüzyıl kayıp Türk denizcileri arasında olası ilişkiyle ilgili bir belgesel için röportaj ve çekimler yaptılar. Yapımcılar birkaç yıldır hasta olan Brent Kennedy yerine Wise‘da avukatlık ve Meluncanlar konusunda araştırmalar yapan kardeşi Richard Kennedy ile görüştüler. Wise sokaklarında hiç hoş karşılanmadılar. Soru sordukları insanlardan çekim yapmama uyarıları aldılar. Ancak Tennessee eyaletinde, Cocke İlçesi’ne bağlı Newman’s Ridge yöresinde Meluncan soylu olduklarını iddia eden çok sayıda topluluklar olduğu haberine sevindiler ve gelecek ziyaretlerini oraya yapmaya karar verdiler.

Washington’da Amerikan-Türk Derneğinde bu konuları araştıran bir Türk Profesörü ile görüşmek, New York, Tennessee ve Kuzey Carolina’da Meluncanların Çerokilerle bağlantıları da dahil olmak üzere araştırmalar yapmak için daha sonra bölgeden ayrıldılar.

Türklere özgü özellikler

İlk Meluncanlar Müslümandı. Hatırda kalanlardan biri, eskiden belirli bir yöne dönerek, günde beş vakit yere çömelip kalkarak bazı hareketler yaptıkları. Sonra Hıristiyan oldular ama koyu Hıristiyan olmadılar. Meluncanlar’ın dokudukları kilim ve battaniyelerin desenleriyle Türk motifleri arasında benzerlikler var. Amerika’da bilinmeyen ve yenilmeyen bulgurun çeşitli yemeklerini yapıyorlar ve bulgura ‘bulcur’ diyorlar. ‘Sus’ karşılığı olarak ‘şuş” diyorlar. “Gam”a ‘gami – gaumy’ diyorlar. Doyduklarını belirtmek için çenelerinin altına ellerinin tersiyle birkaç kez dokunuyorlar. Eskiden hayır demek yerine başlarını kaldırıp ‘cık’ sesi çıkarıyorlarmış. Bunu yıllar önce İtalya’nın Sicilya adasındaki Cefalu kasabası sakinlerinde de görmüştüm.

Omuz silkme ve kaldırma eskiden yaygınmış. Amerika’da pek tercih edilmeyen kuzu ve koyun eti yiyorlar. Yemekleri Türkler gibi soğanlı salçalı ve baharatlı pişiriyorlar. Nazara inanıyorlar, nazardan korunmak için tahtaya vurup kulak çekiyorlar, kahve falına bakıyorlarmış. Kahveleri Türkler gibi telveli. Eskiden erkekler sünnet oluyorlar, siftah yapınca parayı sakallarına sürüyorlarmış. Amerikalılar karşılaştıkları insanlara sarılmazlar, kucaklamazlar, sadece al sıkışırlar, ama Meluncanların birbirlerini kucaklayıp elle sırtlarına vurma geleneği yıllardır aileler arasında sürdürülmekte. Amerika’da hiç görülmeyen erkeklerin birbirini öpme adeti var. Appalaş halk oyunlarında Türk dans figürleri var. Kanun ve kemençe benzeri sazları var. Aile bağları Türklerdeki gibi kuvvetli. Eskiden kadınlar erkeklerin arkasından yürürmüş. Fiziksel özellikleri de Türkler’e çok benziyor. Yolda yürürken tek el cepte’ olma alışkanlığı da var. Çocuklarına Didima, Alania ve Mahala adları koymuş Meluncanlar var.

Çeroki şefi turbanlı Sekuoya

Meluncanlarla akraba kızılderili kabilesi Çerokilerde anne “ana-ta” baba ise “atta” diye geçer, Azeri, Başkurt, Özbek, Uygur, Tatar, Kazak, Kırgız lehçelerindeki “ata” gibi.

Çerokiler saate “Watch” değil, “Saats” derler.

Çeroki (Cherokee) Kızılderililerin reisi Sequoya’nın (1775-1843) turbanlı kıyafeti 16. yüzyıl Osmanlı denizcilerinin giyimlerine benziyor.

Krik kızılderili kıyafeti

Meluncanlarla bir diğer akraba kızılderili kabilesi Krikler (Creekler) kutlu adamlarına Haco” diyorlar ve turban giyiyorlar.

West Point, Virginia’da Amerikan yerlilerinin yaşadığı pamuk ekilen verimli topraklara sahip “Pamunkey” diye bir yöre var.

Meluncan mezarlarındaki parmaklık ve eski Türk mezar taşı

Meluncan sandukaları

Bazı mezarlarının üzerinde sandukalar, sandukaların çevresinde Osmanlı mezar taşı deseni ile parmaklıklar var.

Etnisite

Nisan 2012’de Journal of Genetic Genealogy dergisinde “Melungeons, A Multi-Ethnic Population” başlığı ile yayınlanan Meluncan DNA

Mezopotamya Anadolu ve Orta Asya’dan göçler

Haplogrup oranları:

R1b (38 kişi) %47.5, E1b1a (27 kişi) %33.75, R1a (6 kişi) %7.5, I1 (3 kişi) %3.75, A (2 kişi) %2.5, E1b1b1 (2 kişi) %2.5, Q1a3a1 (1 kişi) %1.25, I2 (1 kişi) %1.25

R1b

En yaygın Türk haplogrubu olarak bilinmektedir. Güney Sibirya’dan yayılmış olup Başkortistan ve Ural bölgesinde %50, Türkmenistan’da %35 gibi önemli oranlarda, Nepal’daki Newalar’da %11, Afganistan’daki Türk soylu Hazaralar’da %35 oranında bulunmaktadır. Kıpçak bozkırlarında, İdil-Ural Tatarları’nda, Uygurlar’da, Anadolu’da da yoğundur. İrlanda ve Bask bölgesinin %80’den fazlasını R1b oluşturur. Batı ve Kuzey Avrupa’da yoğundur. Hepsinin sebebi Anadolu’dan göçlerdir.

R1a Haplogrubu _ Asya ve Anadolu dağılımı. Kaynak Eupedia

R1a

Güney Sibirya civarında ortaya çıkmış olup Doğu Avrupa ve Asya’da yaygın haplogruptur. Günümüzde her on R1a insanından biri Ural-Altay, geriye kalan dokuzu ise Hint-Avrupa dillerini konuşmaktadır. Türk soylu coğrafyada da R1b den sonra sık görülmektedir.

E1b1a ve E1b1b

Kuzey ve Güney Afrika kökenli olup Meluncanlarda Osmanlı Donanmasındaki Kuzey Afrikalı – Sahranın Güneyi kökenli – Berberi denizcilerin soyunu göstermektedir.

16. yüzyılın ortalarından itibaren Kuzey Afrika’da Osmanlı hakimiyetinde fakat fiilen müstakil Fas, Cezayir, Tunus ve Trablus kıyılarında üstlenmiş, Avrupalıların “Berberi Korsanları” olarak adlandırdıkları Türk korsanları Akdeniz’i ve Akdeniz’deki ticaret yollarının kontrolünü ellerinde tutuyorlardı. Bu korsanların stratejisi oldukça basit ama etkiliydi. Akdeniz’de küçük ama hızlı gemilerle seyrediyorlar, üstün hızları ve manevra kabiliyetleri ile ticaret gemilerini yakalıyorlardı, kendileri için bir handikap olan silahlarının azlığını da bu sayede dengeliyorlardı. Yakalanan gemilere ve yüklerine el koyuyor, mürettebatlarını da esir alıyorlardı. Ülkeleri kurtulmaları için fidye ödemeyi kabul edene kadar, mürettebat esaret altında tutuluyordu. Eğer fidye ödenmezse, köle olarak satılıyorlardı. “Kuzey Afrika Ocakları” ya da “Garp Ocakları” denilen bu eyaletler savaş sırasında Osmanlı donanmasına katılmak zorundalardı. Garp Ocakları’nın idaresi diğer eyaletlerden farklı olarak fetihlerden sonra güvenlik amacıyla oralarda bırakılan Türk askerlerine verilmişti. Ayrıca Batı Anadolu sahilleri ve Ege Adaları’nda oturanlardan; yerlerinden rahatsız olanlar, cinayet gibi ağır suçlara karışanlar, kabadayılar ve macera peşinde koşanlar kaçarak Garp Ocakları’na gider ve korsanlara katılırlardı. Katılanlar arasında İspanya ve Portekiz engizisyonundan kaçan/sürülen esmer tenli Müslüman ve Yahudiler de vardı. Meluncanların atalarının bazılarının Osmanlı Türkleri ve söz konusu Ocak mensubu Türk, Kuzey Afrikalı Berberi, Arap, Yahudi denizciler olduğu Meluncanların esmerliklerinin bir bölümüne de neden oldukları anlaşılıyor.

Brent Kennedy’e göre Çeşme’den gemilere bindirilip sonunda yukarıda açıklanan yollarla Amerika’ya getirilmiş Türkler dışında, İspanyolların 1500’lerde Meksika’ya oradan da Amerika’ya getirdikleri zanaatkarlar, demir işçileri Kafkas ve Karaçay Türkleri de vardı. İngilizlerin de getirdikleri ile birlikte 16. Yüzyılda Virginia ve Carolina’da aileleriyle yaşayan Portekizlilere, Türkler ve Ermeniler de katılmıştı. Adları koloni kayıtlarında görülmektedir: Sayyan Turk, Mehmet The Turk, Joseph The Armenian, vb gibi.

R1a Haplogrubu _ Avrupa ve Anadolu dağılımı. Kaynak Eupedia

Hastalığın teşhisi takiben Kennedy’e uygulanan DNA testlerinde Azerbaycan, Lübnan, Filistin, Türkiye, Yemen, Suudi Arabistan, Hindistan, Doğu Afrika, Amerika yerlileri genleri ortaya çıkmıştır. 177 Meluncan üzerinde yapılan testlerde Doğu Akdeniz, Levanten sahilleri (İskenderun-Süveyş kanalı arası), Kıbrıs, Malta’da, zamanın Osmanlı topraklarında yaşayan halkla genetik ilişkileri, bazılarında Akdeniz halkında görülen kalıtsal sarkoidoz, talasemi ve Behçet hastalığı bulunmuştur. 2002’de yapılan bir araştırmada ise Amerikan yerlileri kökeni % 5, Afrika kökeni % 5, Kuzeyden Güneye tüm Avrupa kıtası kökeni % 83, Türkiye, Suriye ve Kuzey Hindistan kökeni % 7 çıkmıştır. 2010’da yapılan araştırma beyaz, Amerikan yerlileri ve Sahra Güneyi genetik karışımına işaret etmiştir.

Bu konudaki yorumumuzu, Meluncanlarla ilgili diğer verilerle harmanlanmış haliyle yazımızın sonunda bulabilirsiniz.

Çok çekmişler

Meluncanlar etnik ayrımcılık yüzünden 1700’lü yıllarda kendilerinin Portekiz asıllı olduklarını söylemekle işe başladılar. Bu, zamanla Melucanla eş anlamlı hale gelince 1800’lü yıllarda Kara Hollandalı, Kara Alman, Fransız olduklarını söylemeye başladılar.

O zamanlar Amerikan halkı zenci, beyaz, kızılderili ve melez olarak 4 kategoriye ayrılmıştı. Meluncanlar ABD’nin bağımsızlığında (1783) bunlardan farklı toplum statüsüne sokulmamışlardı. Amerika’ya yeni gelen İskoç-İrlandalı göçmenlerin Meluncanların topraklarında gözleri vardı. 1790’da İskoç ve İrlandalılar yürürlükle olan ırk yasasını değiştirerek Meluncanları söz konusu 4 kategorinin dışında “free persons of color” koyu tenli özgür insanlar olarak tanımladılar. Amerikan nüfus sayımında, Meluncanlar bu şekilde kaydedildiler. Derilerinin renginden ötürü zenciler gibi dışlanıp aşağılandılar. Verimli toprakları ellerinden alındı, beyaz okullarına alınmadılar, zenci okullarına da çocuklarını göndermediler, evleri, okulları ırkçılar tarafından yakılıp yıkıldı. İş bulamadılar, kendi işlerini kuramadılar, mahkemelerde kendilerini savunamadılar, oy hakları olmadı. Oy hakkı serbest olan Tennessee’ye yoğun olarak göçtüklerinde orada da oy hakkları kısıtlandı. 1891 tarihli Arena adlı bir dergide “çok pis” olmakla itham edilirken şöyle tanımlanıyorlardı: “Onlar sahtekardır, doğuştan hilekardırlar, kapalı, kuşkulu, konuksever olmayan, yalancı, korkakça ve sinsice kendilerini ifade ederler. Birçok bakımdan zencilere benzerler. Her ne kadar kendilerine edilen hakareti algılamakta ve kendilerine tükürülmesini beklemekte gecikirlerse de yine de affedilmez insanlardır.”

Aşağılanmalarına bir diğer örnek: Wise kasabasında ebeveynlerin eskiden çocuklarını “Uslu durmazsanız sizi Meluncanlara veririm” diye korkutmaları.

Bunların sonucunda Güneybatı Virginia’nın Appalachian (Appalaş) Dağları’nın eteklerine kadar çekilmeye zorlandılar. Sonrasında çocukları beyaz olarak kabul edilsinler diye köklerini sakladılar, hatta unutmak istediler. Anglo-Sakson İngiliz baskısıyla dinlerini değiştirdiler. Eskiden Türklerde soyadı olmadığından batılı soyadları aldılar. Kendilerini İskoç-İrlanda asıllı olarak göstermeye çalıştılar. Daha fazla esmer görünmemek için güneşten korundular, kapalı giysiler giydiler.

Floyd ve Maggie Benneth Nash, çocukları Beau Nash, (1905)

Amerika’da çoğu Güneybatı Virginia’da olmak üzere Doğu Kentucky, Doğu Tennessee’de yoğunlaşmış 75 bin Meluncan yaşamaktadır. 250 bin kadarı da Meluncan olduğunu biliyor ama ondan ötesini bilmek istemiyor. Teorik olarak atalarının Meluncan olduğundan haberdar olmayanların sayılarının milyonu bulduğuna inanılıyor. Öncelikle Mullins, Goins, Collins ve Roberson olmak üzere Bell, Bolton, Bowling, Bolin, Bowlin, Breedlove, Bunch, Denham, Gibson, Gipson, Goodman, Minor, Moore, Menley, Morning, Nichols, Perkins, Riddle, Sizemore, Shumake, Sullivan, Trent ve Williams gibi soyadları Meluncan kökeni ipucu verebiliyor, ancak Meluncanların yoğun olduğu yerlerde olmak kaydıyla. Zira Amerikanın her yerinde bu soyadlara rastlamak mümkün.

Adları çıkmış dokuza inmez sekize!

Tarihçi Heather Andolina anlatıyor: “Herşey büyükannemin ender bir kan hastalığına yakalandığını öğrendiğimizde başladı. Maxine Partin’e vücudun çok fazla alyuvarlar üretmesine ve böylece kolayca pıhtı oluşmasına neden olan polisitemi vera teşhisi konmuştu. Aile, hastalığın kalıtsal olmasından endişe duydu. Öyle olmadığı anlaşıldı ama yine de meraktan aile bireylerinin çoğu DNA testi yaptırdı. Sonuçlar, beyaz olduklarını zanneden aile için sürpriz oldu. Büyükannem moka rengi tene sahipti ve hep aile soyağacında Amerikan Yerlilerinin kanı var derdi. Öğretmeni ona çirkin olduğunu, zira derisinin renginin onu kirli gösterdiğini söylermiş.“

Andolina’nın ailesinin DNA deneyleri beklendiği gibi Amerikan Yerlileri ve daha başka soyları ortaya çıkarmış. Afrikalı, Ortadoğulu, Güneydoğu Asya yanında Avrupalı soy kanıtları bulunmuş. Bu sonuç, Andolina’ya, annesinin ve kuzeninin melez dağ halkından bahsettiklerini hatırlatmış. Meluncan kelimesini ilk defa o vesileyle duymuş.

Heather Andolina, şimdilerde iki kardeşiyle “Infamous Characters, Notorious Villains – Adları Çıkmış Karakterler, Dile Düşmüş Kötüler” adlı Meluncanların kökenleri ile ilgili bir belgesel çekmekte. Belgeselin adının ilginç bir hikayesi var. 1805’de Kuzey Carolina’nın Robenson ilçesinde, bir Meluncan mahkemeye başvurarak Meluncanlara ten renklerinden ötürü adları çıkmış karakterler, dile düşmüş kötüler diyen Binbaşı William Odom’un cezalandırılmasını istemiş. Amerika’nın ilk yıllarındaki ırkçı adaleti ender görülen şekilde Odom aleyhine hüküm vermiş.

Daha önce ifade ettiğimiz gibi bazı soyadları Meluncan kökenine işaret ediyor. Bunlardan biri de Gibson. Andolina’nın büyük-büyük-büyük babası Jesse’nin soyadı da Gibson. Andolina 1830’larda Tennessee’deki komşu Claiborne ilçesine, 1850’lerin başında da Hancock ilçesindeki Vardy Vadisine kadar atalarının izini sürmüş.

Andolina anlatıyor: “1800’lerin başında adları Vardemon Collins ve Shepard Gibson olan iki bey bu vadide bir yerleşim kurmuşlar. Vardy Vadisi adını Vardemon’dan almış.”

Appalaşların bu uzak köşesinde Meluncanlar başka yerlerde karşılaştıkları ayrımcılıklardan kaçmış olabilirler ancak yaşam hala sertliğini sürdürmekteydi. Andolina: “Meluncanlar Melez etnisiteleri yüzünden beyazların okullarına alınmıyorlardı” diyor. Bereket versin ki vadiye bir Presbiteryen grup gelmiş ve orada 1897’de bir kilise ve 1902’de Vardy’nin çocukları için bir okul inşa etmişler. Okul 1970’lerde kapanmış ve 2000’lerin başında çökmüş. Andolina ve kardeşleri okulun kalıntılarını belgeselleri için çekmişler, ayrıca kapanmadan önce okula gitmiş olan orta yaşlı Meluncanlarla yaptıkları röportajları filme almışlar. Bunlardan ikisi olan Troy Williams ve DruAnna Williams Overbay’in onlara fırsat sağlayan kuruluşlarla ilgili güzel anıları var diyor Andolina. Tennessee’deki Vardy Vadisi ve yakınındaki Newman’s Ridge’deki çekimlerine ek olarak ekip Virginia’da Morganton’da, Big Stone Gap’da ve Güney Carolina’daki Beaufort’da da çekimler yapmışlar. Big Stone Gap Meluncan Kültür Derneği’nin yıllık konferanslarını düzenlediği yer.

Andolina’nın belgeselde vurgulamak istediği şuydu: 8. yüzyılda Araplar, İspanya, Portekiz, İtalya ve Fransa’yı işgal ederken Avrupa’ya onların kan bağları da girmiş oldu. 11. yüzyıl Haçlılarıyla başlayan süreçte Türkler ve Araplar genetik eritme potasına Orta Doğu ve yakın-doğu DNA’larını getirdiler. Portekizli ve İspanyol kaşiflerin 15. yüzyılda başlayan seyahatleriyle Afrika, Hindistan ve Güneydoğu Asya insanları ile karşılaşıldı ve karışıldı. Bunun sonucunda birçok batılı “beyaz” Avrupalı Kuzey Amerika topraklarına ayak basmadan çok önce melez olmuştu. Yeni dünyada olmalarıyla Avrupa aile soyağaçları Afrikalılar ve Amerikanın yerlileri ile melezlendi.

Küçük Kasabanın Büyük Sırları – Big Stone Gap

2014 yapımı bu film. 1970’li yılların sonlarına doğru Virginia’nın Appalaş Dağları’nın eteklerinde yer alan, yönetmen Adriana Trigiani’nin yaşamış olduğu Big Stone Gap adlı küçük kasabada yaşayan insanların başlarından geçen aşk hüzün dolu anları anlatıyor. Kasaba, eyaletin en tuhaf insanlarına ev sahipliği yapmakta, kasabada insanların büyük sırları bulunmaktadır, bu sırlar onları sıkıntıya düşürecektir. 40 yaşındaki Ave Maria Mulligan, kasabanın hiç evlenmemiş eczacısıdır. Eczane babasından kalmadır. 1978 yılında, aslında olduğunu sandığı kişi olmadığını anlayan Maria, o zamana kadar yakın dostları ve birçok hobisi ile mutlu bir hayat yaşamıştır. Uzun süredir saklı kalan aile sırrını öğrenen Maria’yı, maceralı bir yolculuk beklemektedir. Senaryo Trigiani’nin aynı adlı romanından alınmıştır. Filmde birçok Meluncan karakter yer almakta. Bunlardan biri fakir bir genç kız olan Pearl Grimes, tanınmış ailelerin genç kızlarının kaba sözlerine maruz kalmaktadır. Ave Maria onu eczanesinde işe alır. Oyuncular: Ashley Judd, Patrick Wilson, Jenna Elfman, Whoopi Goldberg, John Benjamin Hickey, Anthony LaPaglia, Jane Krakowski, Jasmine Guy.

Meluncanlar kendilerini anlatıyorlar

Connie Clark, Melungeon Heritage Association – Meluncan Kültür Derneği Başkanı ve öğrencilerine Meluncan bağlarını öğreten Wise lise öğretmeni, anlatıyor: “Bu bir harekettir. Bazı kimseler farklılıkları kabul etmiyor ya da tolere etmiyor. Görevimiz hepimizin tek bir halk olduğunu dünyaya göstermek. Bizim gibi karışık olandan daha iyi bunu kim öğretebilir. Atalarımız zulüm gördüler. Biz beyaz olduğumuza inandırılarak yetiştirildik. Ama şimdi diyoruz ki biz beyaz değiliz. Irk önem arzetmiyor. Biz zavallı Appalaşlıyız ve bir hareketin önderliğini yürütüyoruz.”

Kevin Hayes, IBM Atlanta’da teknik müdür, internette geneolojik bir site araştırırken soyunu keşfeden Meluncan, anlatıyor: “Bütün bunlar kendimin ve annemin neden altı parmaklı olarak doğduğumuzu, teyzemde neden daha çok Akdeniz halkına özgü bir hastalık olduğunu açıklamaya yardımcı olabilir. Afro-Amerikan topluluğu saf Afrikalı olmadıklarını daha fazla kabul ediyor. Bu ülke, insanlardan çoğunun tasavvur ettiklerinden daha muazzam bir eritme potasıdır. Irkçılığın üstesinde gelme konusunda bir ümidimiz olacaksa, karışık kalıtımı olan insanlar bu gerçeği bilmeli ve bundan bahsetmeli.

Örneğin Amerika’nın kolonileşme döneminde Amerika’ya gelen Türk zanaatkarların olduğunu biliyoruz. Ayrıca Güney Carolina’da ‘Türkler’ denilen başka melez bir etnik topluluk da var.

Benim baba tarafım Tenessee eyaletinin Hancock ilçesinden. Burası Meluncanların en bilinen yerlerinden biridir. Bu bölgede yaşayan nüfusun Meluncanlarla ilgili çok yakın bir bağlantısı var. Fakat babamın zamanında bunlar konuşulabilecek şeyler değildi. Babam hep ailesinin Kızılderili olduğunu söylerdi. Ben Meluncanları ancak 12 yaşıma geldiğimde duydum ve kendi bağlarımı keşfedebildim. Bence bugün Meluncan olmak daha az kötü anlam taşıyor. Tabi bunu söylemek bu kötü etiketin tamamen ortadan kaybolduğu anlamına gelmiyor. Hatta Meluncanların yoğunlukla yaşadıkları bölgelerde, aileleri buradan taşınanlara göre daha fazla kötü etiket var. Fakat tabi ki, geçmiş yıllarda insanlar Meluncan kökenlerini sakladılar çünkü bu komşularının kötü gözle baktığı bir şeydi. Bu, insanların konuşmak istemediği bir konuydu ama herkes bunu inkar edemiyordu. Çünkü Meluncanlar çok çeşitli ten renklerine sahipler. Bu çocuklarına miras bırakmak istedikleri bir şey değildi. Bu kökeni çocuklarına aktarmak istemiyorlardı. Hatta Meluncan bölgelerinde gençler uzaklara kimsenin Meluncan kelimesini duymadığı ve onları sorgulamayacağı yerlere taşınmaları için teşvik ediliyordu.”

April Mullins, Meluncan araştırmacısı, antropolog anlatıyor: “Bu benim babam (resmini göstererek) görebiliyor musunuz? Çok yakışıklı. Film yıldızına benziyor değil mi?

Arch Goins ve ailesi, Graysville, Tennessee Meluncanları 1920’ler

Adı William Harpey Mullins. 1986’da vefat etti ve size temin ederim Meluncan kelimesini duymamıştı bile.

1600’lerin başında Jamestown’da ipek işçilerinin olduğunu biliyoruz Virginia’nın o bölgesinde, Wlilliamsburg, Jamestown. Birbirlerine çok yakın yerler. Dolayısıyla bu bölgede kesinlikle Türkler vardı.

Meluncanlarla ilgilenenlerin bilmesi gereken şey, Meluncan olmak insanların havalara zıplayıp ‘Ben Meluncanım’ dediği bir şey değildi. Bu, çok çok yeni bir gelişme; insanların kökenlerini araştırması. Çünkü bu insanlar sosyal açıdan dışlanmış insanlardı.

Plecker’dan ve kara listesinden, ‘Irk Bütünlüğü Yasası’ndan bahsedecek misiniz bilmiyorum ama insanların kendilerini beyaz olarak kabul ettirememesi için çok uğraştı ve bazı soyadlarından tabir-i caizse bir ‘Kara Liste’ oluşturdu. Mullins de bu soyadlarından biriydi. Bu insanlar da dağlarda saklanıyor gibiydiler. Benim böyle kökenlerim var diye konuşmadılar ve bu sonraki nesillere aktarılamadı.

Daha önce de size anlattığım gibi bir şeye daha rastladım. Kısmet işte, dişçideyken rastladığım ve kökenimi doğrulayan bir şey. Dişçim bana neler yapıyorsun April ? Diye sordu. Çünkü pek çok şey ile uğraşıyorum. Ben de ona bu Meluncan Araştırmasını anlattım ve bana ‘Nereli bu insanlar?’ diye sordu. Ben de ‘İşte Türkiye civarı, Ege, belki firari Yunanlar, çünkü o zamanın Osmanlı İmparatorluğuydu’ dedim. Bana ‘Karabeli tüberkilin var mı bir bakayım’ dedi. Benim gibi diş hekimliği okumamış insanların anlayamayacağı gibi bu; arka azı dişlerinden bir tanesinin özel bir şekilde olması demektir. Bu özellik Akdeniz bölgesi insanlarında bulunan genetik bir belirleyicidir. Sonra dedim ki; ‘Muhtemelen Kızılderili soyum da var. Acaba onlarda bu var mı?’ diye sorunca bana; ‘Hayır bu Akdeniz Bölgesi’ne has bir şey’ dedi.

Yapılan bazı akademik araştırmalar bir kültürel coğrafyacı tarafından yapılmıştır. Adı Edward Price. Meuncanlarda ortak bir özellik olarak görülen, mezarlarının üzerine küçük evler (sandukalar) yapmaları gerçeğini gözardı etmiş. Bu mezar evleri, 1977’de Donald Ball tarafından belgelendi. Bu mezarevlerini Osmanlı veya herhangi bir kültürel kökene bağlamadı; ancak, ‘İngiliz kilise kapılarının veya İskoç ev türbelerinin bir türevi olabilir’ dedi. Toplumlar, başka bir güç tarafından fethedilmedikçe cenaze geleneklerini bırakmazlar. Fethedildiklerinde bile bu gelenekler, vazgeçtikleri en son şeylerden biri olur. Benim teorim de Türkler Amerika’ya geldiğinde Kızılderililer onlara kucak açtı ve farklı kabilelerle kaynaştılar. Kızılderili kültüründe bir izleri olsun istediler. Bunu da Osmanlı parmaklık tasarımlarını Meluncanlarla harmanlayarak yaptılar. Mount Comfort Mezarlığı’nda 1830 yılına ait, son derece iyi korunmuş bir tane bulabildim. Hatta bu fotoğrafı 2001’de Türkiye’ye giderken yanıma aldım. Bu resim de Türkiye’nin Tire ilçesinden bir Osmanlı mezartaşının resmi. Sizin de gördüğünüz gibi parmaklık tasarımına yapı ve biçim olarak çok benziyor.

Babaannem hep kahve falına bakardı. Kahvenin telvesinden. Sonra Türkiye’ye gittiğimde insanları kahve falına bakarken görünce ‘Tanrım inanılmaz’ diye düşündüm. Bir iki kere insanlar benim falıma baktıktan sonra ‘Sanırım bunu ben de yapabilirim’ dedim. Sonra da sana dediğim gibi beni aradığında ‘Sana kahve yapıp falına bakarım’ dedim.”

Russell G. Townsend, Doğu Çeroki Kabilesi Tarihini Koruma Görevlisi, anlatıyor: “Ve bildiğiniz gibi, bu insanların çevrelerinde yaşayan diğer insanlardan farklı oldukları görülmüştür ve ataları üzerinde çeşitli savlar türetilmiştir. Bazıları Meluncanları Portekizlilerle ilişkilendirirken bazıları Osmanlılarla ilişkilendirmiştir. Meluncanlarla ilgili farklı akrabalık ilişkileri kurulmuştur. Bence bu konuda tarihi belgeler sınırlı olacak. Çünkü Meluncanlar, aynı bölgede yaşayan diğer yerli kabilelerden Çerokilere, Kriklere ve Şavnilere ten rengi ve diğer özellikleri açısından muhtemelen çok benziyorlardı. Tabi o zamanlarda öyle bir ten rengine sahip olmak iyi bir şey değildi. Sizi farklı bir sosyal sınıfa sokuyordu. Bu yüzden Meluncanların çoğu, eğer yapabilirlerse, Atalarının Avrupalı olduğunu söyleyip kendilerine Siyahi Hollandalı, Portekizli veya buna benzer şeyler diyorlardı. Bu insanların tam olarak nereden geldiğini tarihi belgelerle bulmak bu yüzden zor olabilir. Fakat Meluncan halkının Güney Amerikaya geldiği ve Tenessee eyaletinin kuzeydoğusuna Cumberland Yaylası civarına yerleşmesi şüphe götürmez bir gerçektir.

Bu bölgede sadece Avrupalı-Amerikalı halklarla değil Çeroki, Şavni, belki de Vandot, Çikasav, Krik Kızılderilileriyle de kaynaşma imkanı buldular.

İlginç olan şu ki, turbana sadece Güneydoğu Amerika’da rastlarsınız. Kuzeydoğu bölgesinde bir uçtan bir uca pek çok farklı şapka türü olmasına rağmen turbanı sadece Meluncanların yoğunlukla yaşadığı bölgelerde görüyoruz. Üzerinde durulması gereken ilginç bir bağlantı.”

Wayne Winkler, annesi Yahudi, babası Çeroki (Cherokee), bir radio istasyonu müdürü, anlatıyor: “Meluncanlara kadar giden kök araştırmaları bende bir aidiyet duygusu oluşturdu. Kızılderililer için ayrılmış kampta Yahudiydim. Yahudi okulunda Yerliydim. Meluncanlarla sonunda ayağa uymuş ayakkabıya benziyorum.”

Darlene Wilson, Meluncan sosyolog, anlatıyor: “Appalaşlar hiçbirzaman yeterince beyaz olamayacağınız ama öyle olmak için akıl almaz zaman harcadığınız bir yerdir. Alt sınıfta olmadan orta sınıfta olamazsınız. Appalaşların Meluncanlara ihtiyacı olduğu kadar Amerika’nın da Appalaşlara ihtiyacı var.”

Bill Fields, “Under One Sky” adlı Meluncan haber bülteni yayıncısı, anlatıyor: “Akademisyenler hoşlanmıyor ama kendimize kendi hikayemizi anlatıyoruz. Ülkenin bu kesiminde daha önce olup bitenleri”.

Gerçekten de Amerikalı akademisyenler yeterli kanıtlara dayanmadığı gerekçesiyle Meluncanların Türk tezine kuşku ile bakmaktadırlar.

Chester DePratter, Güney Carolina Üniversitesi arkeologu, Melungeon Heritage Association’un danışmanı, Santa Elena yerleşkesinde kazı yöneticisi, anlatıyor: “En azından mümkündür. Bazı şeyler açısından deliller oradadır ve diğerlerini yorumlamada ihtiyatlı olmak gerekir.”

Jeff Lester, The Coalfield Progress gazetesi haber editörü anlatıyor: “Çok net hatırlıyorum; küçükken otobüsle ilkokula giderken yolda bir yere gelirdik ve evler görürdük, bizim burada ‘dağın arkasında’ dediğimiz gibi yerlerde biri çıkıp ‘Şu çocuklar Meluncanmış’ derdi. Bunu kötü bir manada söylüyordu. Yani olumsuz bir şey olarak.”

David Arnett ABD’nin İstanbul eski Başkonsolosu (1996 – 2005) anlatıyor: “Baba tarafımdan %25 Türk DNA’mın olduğunu bilmek beni çok mutlu ediyor. Türkiye’de uzun yıllar geçirmiş olmam nedeniyle de damarlarımda Türk kanı olduğunu bilmek beni çok sevindiriyor.”

Jimmy Adkins İş adamı: “DNA’mda Türk izi olduğunu bilmek beni onurlandırır.”

Waynor Smith Wise Belediye Başkanı anlatıyor: “Türkiye’deyken çok fazla insan gördüm, çok insanla tanıştım ve yüreğimi ısıtan en büyük şey; insanların candan oluşuydu. İnsanlar çok samimiydiler, içtendiler. Hayatımda tanıdığım en iyi insanlardı, sıcacık bir millet.

Kesinlikle bir akrabalık olduğunu düşünüyorum. Wise ilçesinde ve Güneybatı Virginia’da yaşayan insanların, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye’nin soyundan geldikleri konusunda en ufak bir kuşkum yok. Böyle bir bağ olduğundan hiçbir kuşkum yok.”

Brent Kennedy anlatıyor: “Annemden ve kardeşlerimden daha avantajlıydım. Çünkü beyaz tenli ve mavi gözlüydüm. Amerika’da bu bir üstünlüktü o yıllarda. Ama hayatım boyunca hep merak ettim. İngiliz, İrlanda ve İskoç karışımı olması gereken ailemin neden bu kadar esmer olduğunu hep merak ettim. Ailede bir de efsaneler vardı. Portekizli, Yahudi ya da Türk olduğumuza dair, zira öyle olması gerekmiyordu. Uzun bir süre efsaneler dışında hiçbir cevap bulamadan yıllar geçti. Sonra 36 yaşıma geldiğimde bu işi ciddiye almaya karar verdim. Bulduğum şuydu. Dört büyükannemden birden Meluncandım. Bu durum herşeyi değiştirdi. Maceramın başlangıcı sarkoidoz adında bir hastalıktı. Çok ciddi şekilde hastalandım. Aylarca yataklara düştüm. Kol değnekleri kullandım. Altı ay sonra öleceğime inandım. Ailemle vedalaştım. Beni yola çıkaran şey sarkoidozdu ama sadece bu da değildi. Bende kalıtsal Akdeniz ateşi de var.

Amerika birinci günden itibaren çok ulusluydu ama bu hiç söylenmiyordu. Böyle İngiliz kökenli olduğumuza inanmıyordum. Çok normaldi çünkü egemen ülke İngiltere’ydi. Bugün de bu yüzden İngilizce konuşuyoruz zaten. Tarih böyle yazılıyor. O ilk yıllardan Kolomb sonrası dönemde 1500’lerden 1600’lerin sonuna kadar buraya birçok ırktan gelenler oldu. Portekizliler, İspanyollar, Osmanlılar. Mesela 1586’da Francis Drake’in Kuzey Carolina sahillerine 200-300 kadar denizci bıraktığını hatırlıyoruz. Hatta Francis Drake’in notlarından öğrendiğimize göre bu kişilerin 100’ünü geri götürülüp padişaha belli bir para karşılığında iade etmişler. Ama diğerleri arkada kalmış. Tarihi belgeler açık. Biz tek ve büyük bir aileyiz. Türkiye’ye tam 10 kere gittim ve her gittiğimde diyorum ki Türkiye haritada herhangi bir ülke değil. Orada akrabalarım var. Biliyorum ki depremde acı çekenler var.

Çok güzel ama aynı zamanda acı dolu bir yer. 200 kadar yıl önce farklı ırktan insanlar bu vadilere gelip yerleşmiş ama sonra dağlara doğru itilmişler. Bir çoğu batıya Kentucky tarafına gitmiş. Bütün buralar Meluncanların yaşadığı topraklar. Meluncan eski bir kelime ve kökeni hakkında tam bir bilgimiz yok. Türkçe ve Arapça’dan geliyor olabilir. Ama Portekizce’den, Fransızca’daki melanj yani karışık kelimelerinden geliyor da olabilir.

Yüzlerce kelime var. Hem Türkçe’de hem de Kızılderili kabilelerde aynı olan o kadar çok kelime var ki, yüzlerce. Bunların bazıları Meluncanlarda da aynı. Tesadüf mü bilmiyorum. Kentucky kelimesi mesela. Kana doymuş toprak demek ve Türkçe’deki kan tok kelimesinden gelmiş olabilir. Türkiye’ye ilk gidişimde rakı diye alkollü bir içki getirdiler. Ben önce rakka diye anladım. Appalaş dağlarında aynen böyle şeffaf bir içki vardır. Çünkü gerçekten insanın midesini, gırtlağını sarsan bir içkidir. Buralarda ona rakkat deriz. Hızlı söylendiğinde rakı gibi anlaşılır ve aynı etkiye sahip bir içkidir. Çeroki dilinde ana kelimesi anne demektir. Hatta sonsuz taşayan ana demek olan anata diye bir kelime vardır. Türkçede Ta sonsuz demek. Aynı anlamda. Ata kelimesi de baba demek. Çeroki şefine ata kula ku deniliyor. Kutsal adama haco diyorlar. Bu Arapça ve Türkçe’deki hacı kelimesine o kadar çok benziyor ki. Liste uzadıkça uzuyor. Yüzlerce kelime.

Şimdi kendimizi açıklamakla atalarımıza ihanet ediyor ama onları özgürlüğe kavuşturmuş da oluyoruz.”

Girift, kıvrımlı aile hikayeleri ve ender görülen hastalıklar karşısında afallayıp kalmış birçok Meluncan açısından bu açıklamalar daha çok anlam kazanmaktadır.

Meluncanların çoğuna göre kökleri hakkındaki tartışma ırk ile ilgili olduğu kadar sınıf ile de ilgilidir. Bu, Apalaşlardaki Meluncan olmayan halka ve dünyaya mesajdır: “Hakkımızda hüküm verme günleri sona ermiştir. Şimdi biz kendimize hüküm veriyoruz.”

Meluncan ünlüler

Abraham Lincoln, Elvis Presley, Ava Gardner, Tom Hanks, Steve Martin, George C. Scott, Cher, Heather Locklear, Lauren Hutton, Jimmy Martin, Loretta Lynn, Gary Francis Powers, Lisa Alther…

Abraham Lincoln, iç savaş sonrası Kuzey ve Güney’i birleştiren, köleliği kaldıran ABD’nin en önemli başkanlarından. Anne ve babası Virginia doğumlu. Meluncan soyu annesi Nancy Hanks Lincoln’dan geliyor. Nancy, Appalaşların Tennessee ve Kentucky yöresinden. 9 yaşında yetim kalıyor. Abraham Lincoln ve annesi Nancy esmer renkli, gür-siyah saçlı, gri gözlüler. Kölelik karşıtı olan Abraham Lincoln’a kölelik taraftarlarınca verilen lakap “Birinci Abraham Afrikanus”.

Tom Hanks, Abraham Lincoln’un annesi Nancy Hanks Lincoln ile akrabalığından dolayı Abraham Lincoln’un dördüncü derece göbekten üçünce derece kuzeni. Geleneksel soybilimciler de bunu doğruluyor. Tom’a göre aralarındaki akraba ilişkileri oldukça zayıf.

Elvis Presley’in annesinin ailesi 1800’lerin başlarında Kuzey Carolina’dan göç etmişler. Brent Kennedy, The Melungeons adlı kitabında Elvis’in Kuzey Carolina’daki anne ve baba tarafı ecdadına ait ayrıntılı soyağacı bilgilerini veriyor. Elvis’in büyük-büyük-büyük-büyükannesinin adı “Morning Dove White”, Tennessee’li Çeroki Kızılderilisi. Elvis bu yüzden Amerikalı-Kızılderili kanı taşıyordu. Elvis ve Abraham, iki ünlü Meluncan akrabalar. Elvis, Abraham Lincoln’un ikinci büyük büyük babası Isaiah Harrison’un soyundan geliyor. Isaiah Harrison 1666’da İngiltere’de doğmuş ve 1687’de Amerika’ya gelmiş,1738’de ölmüş. Lincoln ve Presley soyağaçları bu “kökten” yayılmış.

Brent Kennedy anlatıyor: “Abraham Lincoln büyük bir ihtimalle Meluncan, ayrıca Elvis Presley ve Ava Gardner’ın soyu da yine Meluncanlara dayanıyor.”

Wayne Winkler babası Çeroki (Cherokee) olan, bir radio istasyonu müdürü, anlatıyor: “Bence Meluncan olması muhtemel olan en ünlü iki isim Abraham Lincoln ve Elvis Presley’dir. Amerika’nın en fazla saygı ve hürmet gösterilen devlet başkanlarından biri olması nedeniyle Abraham Lincoln hakkında pek çok kişi pek çok fikir ortaya atmıştır. Bu iddialar; kökeninin Avrupalı asilzadelere dayandığı iddialarından tutun, Meluncan olduğuna kadar uzanır. Fiziksel olarak kesinlikle Meluncanlara benziyordu. Teni ve saçları koyu renkliydi. Meluncanların yerleşmiş olabileceği bir bölgenin yerlisiydi. Brent Kennedy’nin Lincoln’un soy ağacığını incelediğini ve böyle bir olasılığı keşfettiğini biliyorum. Elvis Presley de anne tarafından Amerika’nın bu bölgesinden gelmiştir. Kesinlikle ailesinin bir kısmının Meluncanlarla bağlantısı vardı. Tabi bu akrabalıklar evlilik yoluyla mı yoksa kan yoluyla mı? Dediğim gibi kimin Meluncan olup olmadığı konusunda tanımsal bir sorun olduğundan eğer kimin Meluncan olduğu konusuna geniş bir bakış açısıyla bakarsanız Elvis Presley de bu tanımın içine girebilir.

Tom Hanks. Biliyorsunuz Abraham Lincoln’un annesi Hanks ailesindendi. Tom Hanks de bu aile ile akrabadır. Yani; eğer onlar Meluncan ise doğal olarak Tom Hanks de Meluncandır. Bluegrass müzisyeni Jimmy Martin. Onun Meluncan olduğunu biliyorum; çünkü kendisi babamın kuzeni yani bunu biliyoruz. Tabi Hancock ilçesinde herkes Jimmy Martin’i ve ailesini tanır. Gary Francis Powers 1960 yılındaki ünlü U2 olayında casus uçağını Rusya üzerinde uçuran ve vurulan pilottu. O zamanlar epey meşhurdu. Ava Gardner gibi insanlar.

Benim yaptırdığım DNA testi, atalarımın Orta Doğu’dan, geçmişteki Osmanlı topraklarından olduğunu gösteriyor. ”

David Arnett ABD’nin İstanbul eski Başkonsolosu (1996 – 2005) anlatıyor: “Hatta muhtemelen eski devlet başkanımız Andrew Jackson’ın ve Daniel Boone’un (Amerikan halk lideri) da Meluncan olabileceğini duydum; fakat size kesin olarak söyleyebilirim ki bugün yaşayan ünlü Meluncanlardan biri; günümüzün en büyük Amerikalı yazarlarından olan Lisa Alther’dir.”

Doğduğu yer ile saç ve ten rengine göre soyunda Meluncan olduğu tahmin edilen Ava Gardner, Kuzey Carolina’nın Johnston kasabasında fakir bir tütün-pamuk çiftçisinin kızıydı.

Jessica Meadows Hammett, Ava Gardner Müzesi müdürü, anlatıyor: “Bence bir DNA testi yapılmadığı da göz önüne bulundurulursa, herşey mümkün. Eğer yeterince geriye gidilirse pek çok farklı kökenden gelmiş olabileceği görülebilir. Ben de farklı köklere sahip olabilirim. Bunu bilemiyorum; çünkü ailemden kimse DNA testi yaptırmış değil. Ava esmer tenli ve saçları koyu renkliydi. Bu egzotik görünüşü Meluncan olma iddialarını gündeme getirdi. Tabi burada Johnston bölgesinde Kızılderili kabileler de var; çoğunlukla Taskarora kabilesi. Kesinlikle bu bölgede yaşayan zenci Amerikalıların da nüfusu oldukça fazlaydı. Fakat ailesiyle konuştuğumuzda ve soyağacına baktığımızda, kökeninde farklı ırklar olduğuna dair herhangi bir kanıt yok. Anne tarafı İskoçya ve İrlanda kökenliydi, baba tarafı da hayli Anglo-Sakson’du. Çoğunlukla Britanya adalarından geliyorlardı. Hala burada, Johnston ilçesinde yaşayan akrabaları var. Yeğeni Mary Rdna ve büyük yeğeni David, Ava Gardner Müzesi yönetim kurulundalar. Ava’nın ailesinden hiçbirine DNA testi yapılmadı.”

Son söz

Sadece DNA verilerine bakıp; Beklenenlerin aksine Meluncanlar Türk çıkmadı diyenler var. Bu çok sığ bir görüş.

Hiçbir ırk artık ari ırk değildir. DNA test sonuçları da neredeyse herkes için çeşitlilik göstermektedir. Bu yüzden insanlar ancak nereden geldiklerini öncelikle eskilere dair anlatımlarla/hikayelerle/saptamalarla anlayabilirler. Örneğin Türkiye’de “soyum Oğuz Türkleri” diyen birisi bunu DNA analizleri ile değil, soyağacını çıkarıp ecdadının Anadolu’ya yerleşme hikayesine, diline-aksanına, örflerine, adetlerine bakarak anlamış olmalıdır. Ya ecdadının Anadolu’ya gelmeden önceki kökeni? Onu nasıl anlayacak? Onun çerçevesini de DNA test sonuçlarına bakıp, hikayelerle vb. parçaları birleştirebilip tahmin edebilirse ne mutlu.

DNA testlerinden önce Meluncanların ecdadının Amerikaya geliş hikayesinin olması önemlidir. Osmanlı İmparatorluğunun, geniş coğrafyaya yayılmış etnisitesi, Meluncanların genelde başlangıç kökenini teşkil etmiştir. Esmer, elmacık kemikli, kara saçlı, fizikli Meluncanların baskın olarak bu özellikleri taşıyan başlangıçtaki Türk, kısmen Berberi (Kuzey-Güney Afrika orijinli) yani Akdeniz, ayrıca Kafkasya, Orta Doğu, Orta Asya kökenlerinin zamanla Amerika’da yerleşik Kızılderililer ve sonradan göçen Afro Amerikalılar, Kelt ve diğer Avrupalı etniklerle melezlendikleri aşikar. DNA test sonuçları da bunu gösteriyor. Meluncanlar da zaten “Biz bugün artık pek çok halkın karışımıyız ve büyüklük gücümüz de buradan gelmektedir” diyerek bunu doğrulamaktadırlar.

Kaynaklar: