Anadolu’da ‘Erken’ Hurri Kültürü

Yapılan arkeolojik kazılardan elde edilen bulgular ve çivi yazılı kaynaklar Doğu Anadolu’nun ikliminin bugünkünden çok farklı olduğunu ortaya koymuştur.

Doğu Anadolu, Urumiye Gölü ve bugünkü Kuzey Irak bölgesi ılıman bir iklime sahipti. Bölge geniş ormanlarla kaplıydı. M.Ö.6 asıra ait Asur kaynakları sazlık kadar sık ormanlardan bahsediyor. Ksenefon, “Onbinlerin Dönüşü” adlı eserinde Muş ve Bitlis civarındaki sık ormanlardan bahsediyor (Erzen: s, 8: 1992)

Doğu Anadolu’nun yüksek yaylalarında bulunan kaya resimleri alageyik, dağ keçisi gibi bugün bölgede olmayan bölgede yaşayanlarca avlandığını gösterir.

Prof.Dr. Afif Erzen “Doğu Anadolu ve Urartular” adlı kitabında;

Adıyaman – Malatya, Kars Bölgesi, Van Bölgesi ve Hakkari bölgesinde onbin yıla tarihlenen çok sayıda kaya resmi bulunduğunu yazmaktadır.

Bu resimlerde dikkat çeken bir husus geyik üzerinde resmedilen ve üreme organları abartılmış ana tanrıça figürleri sıklıkla görülmektedir. Bölgedeki çok sayıdaki höyük yoğun bir yerleşimi olduğunu göstermektedir.

Erzurum’daki “Cunni” mağarasındaki resim ve damgalarla Anadolu’nun batısındaki bulunan Kütahya yakınlarındaki Aizanoi tapınağının duvarlarındaki büyük taş blokları üzerindeki hayvan resimleriyle olan benzerlikleri (Erzen: 14, 1992) kültürel birliği gösteren bir örnek olabilir.

Kuzey Kafkasya’dan, Batıda Malatya – Elazığ bölgesine, Güneyde Kuzey Suriye ve Doğuda Urmiye gölüne kadar uzanan bölgede M.Ö. 4 binden itibaren kuvvetli bir kültür birliği ortaya çıkmıştır (Erzen: 15, 1992). Bu kültüre Erken Hurri Kültürü adı verilmiştir.

Bu bölgede bulunan Keramik çeşitleri, formların süslemeleri büyük benzerlik gösterir. Bu ortak kültürün diğer bir ortak özelliği mimari yapılardır. Trans Kafkasya ve bölgede yuvarlak planlı yapı tiplerini görüyoruz. Ortada merkezi direk olan 4 – 13 metre çapındaki tek kapılı ve arı kovanını andıran bu yapıların duvarları kerpiçten yapılmıştır. (Erzen: 17, 1992)

Bölgeye M.Ö.3000 yıllarında Hurri menşeili kavimler göç etmiştir. Bu kavimler Kafkasya’dan Suriye’ye kadar uzanan bölgeye hakim oldular. Bölgede M.Ö.2000 yıllarında yaşanan kuraklık bölgeden göçe sebebiyet vermiştir.

Hurri kökenli kavimler anadolu içlerine, Çukurova ve Suriye’ye yayılmışlardır. Kuzey Irak’a kadar uzanan bölgede M.Ö. 1550 yıllarda Hurri Mitanni Devleti kurulmuştur. Bu devletin başkenti Resulayn yakınlarındaydı.

Bu dönemde Anadolu’nun iç kesimlerine Hititler hakim olmuştur.

Hititler, Hurri kültürünün etkisi altında kalmışlardır. Hitit – Hurri çatışması sonunda önce Mittani, sonra Hitit devletleri çökmüştür. Bölgede Asurlular ve Urartular ortaya çıkmıştır.

Urartular, bölgedeki Hurrilerin oluşturduğu bir topluluktur. Afif Erzen bu dil için, “Urartu dili, ne Sami, ne de İndo – Avrupai bir dil olmayıp, Asianique bir dil olan Hurri dil ile morfoloji, fonoloji, sentax ve vokabuler açısından bir akrabalık ilişkisinin varlığı bir çok araştırıcı tarafından meydana çıkarılmıştır. (Erzen: 15, 1992)

Yazar Hakkında
En Son Yazılardan...

Ekrem Hayri PEKER

Kimya mühendisi, araştırmacı, yazar. Bursa Mustafakemalpaşa’da (1954) doğdu. Anadolu Üniversitesi Kimya Mühendisliği bölümü mezunu. TUBİTAK veri tabanına kayıtlı “Teknoloji tabanlı Başlangıç Firmalarına Özel İş Geliştirme” mentörü, C Grubu iş Güvenliği uzmanı olarak Nano kimyasalların tekstil materyallerine uygulamalar konusunda üniversitelerde konferanslar verdi. Çağdaş Gazeteciler Derneği Bursa Şubesi'nce 2024 yılı Araştırma Ödülü'ne layık görüldü. Ödülünü düzenlenen törenle aldı. Yayınlanmış kitaplarından bazıları: "Kuşçubaşı Hacı Sami Bey", "Özbek Mektupları", "Yeşim Taşı - Ön Türkler ve Türk Tarihinden Kesitler", "Kafkasya'dan Anadolu'ya - Zekeriya Efendi". Belgeseltarih.com kurucu ortağı ve yazarıdır. E-Posta: ekrempeker@gmail.com