Gazi’nin Stadyumu
Bursa’da Futbolun Doğuşu ve Yayılış Öyküsü (1912-2018)
Kendi yayını Bursa-2019

• Ekrem Hayri PEKER

1955 Bursa doğumlu İsmail Kemal Kemankaş için arama yaparsanız “Gazeteci, yazar ve futbol adamı” ibarelerini okursunuz. Eksik olan ne? derseniz “entelektüel” ibaresi yok derim.

Futbolcu bir aileden gelen, futbol oynayan ve 10 yıl futbol antrenörlüğü de yapan Kemankaş, A sınıfı antnenör diplomasına sahiptir. Kemankaş, Bursa tarihi ve kültürü üzerine yazmış ve belgeseller çekmiş bir gazeteci ve yazardır.

Kemankaş, 1984-89 yılları arasında Hakimiyet Gazetesi’nde spor yorumları yazdı. 1989 yılında Hakimiyet Gazetesi Spor Müdürlüğü görevine getirildi.1990-2008 yılları arasında iki kez OLAY Medya’da görev yaptı. Kısa bir süre Bursa Hakimiyet Gazetesi’nde yazdı. LİNE TV’de spor programlarına imza attı. OLAY TV bünyesinde, spor yazarlığı, TV Spor Müdürlüğü, güncel yazarlık ve TV program yapımcılığı görevlerinde bulundu.

Bursaspor Sen Çok Yaşa, Dünden Bugüne Bursaspor, Bursa’da Futbol Zamanı, Osmanlı’dan Günümüze Bursa’da Spor kitaplarına imza attı. Bursa Defteri, Bursa Araştırmaları Vakfı Dergisi Yayın Kurulu üyesidir.

Kemankaş, Gazi’nin Stadyumu kitabında Bursa’da 1912-2018 dönemini kapsayan futbolun doğuşu ve yayılış öyküsünü yazıya dökmüştür. Kitapta Bursa futbolunu belgeleriyle dört bölümde anlatır.

“Sayıları yüzlerle ifade olan Atatürk statlarının birer birer yerlerini yeni isim ve futbol alanlarına, özellikle de arenalara bıraktı.

İlk ziyaretini 17 Ekim 1922’de, yani kentin işgalden kurtuluşundan sadece 40 gün sonra yapan Ulu Önder’in Bursa’ya verdiği önem ve bunun yanı sıra İpekiş gibi örnek bir sanayi kuruluşu ile yan yana tesis edilmesine önayak olduğu bir futbol sahasına cebinden bin liralık bir katkı sunması. Gazi Stadyumu’ndan söz etmek için, bundan büyük bir neden olabilir mi? Benim için en önemli kısmı da şudur; Gazi Mustafa Kemal’in sadece Bursa’da günü, tarihi ve saatiyle izlediği bir futbol karşılaşması vardır.”
Soyadı kanunu çıkmadan önce, Türkiye Cumhuriyeti topraklarında Gazi adını taşıyan sadece iki tesis bulunduğunu kitaptan öğreniyoruz Bursa ve Kastamonu. Kastamonu’daki kompleks biçimde düşünülmüş ve hala Gazi olarak anılıyor. Bursa’da ise Gazi Stadyumu ismi, soyadı kanunu sonrası Atatürk olarak değiştiriliyor.

Kitaptan Gazi’nin stadyumunda başlayan bu muhteşem öykü nice başarılar ve şampiyonluklarla doluydu. Bu süreçte doğal olarak üzüntülü anlar da vardı. Gazi Stadyumu da 3 Haziran 1932 günü başladı yaşamını, bir fani gibi 27 Aralık 2015 tarihinde noktaladı. Geride bizlerde bıraktığı derin izler kaldı.

“Babam antrenörlük de yaptığı için, dört-beş yaşlarımdayken oturduğumuz Vefikiye (Ahmet Vefik Paşa’nın adına istinaden verilmiş) Mahallesinin karşısındaki Talimhane isimli semt sahasının kale arkasında top toplamaya başladım. Burada bir süvari birliği vardı. Süvariler atlarıyla sahanın etrafında gezinirlerdi. Doğduğum mahallenin kulübü Türkiye Şampiyonluğu olan Güvenspor ile Hisar semtinin ekibi Pınarspor karşılaşmasını hatırlıyorum. Bursaspor kurulmamışken, sekiz yaşımı doldurduğumda 1963 yılının soğuk bir kış gününde Atatürk Stadı’nın kapalı tribünde ilk kez resmi bir futbol karşılaşmasını, Sümerbank kuruluşunun iki takımı Merinos-Beykoz arasındaki maçı izledim”.

Kemankaş, belgelere göre Bursa’ya futbolu Fenerbahçe ve Türk futbolunun unutulmaz ismi 1898 doğumlu Zeki Rıza (Sporel) 1912 yılında Bursa’yı futbolla tanıştırdığını, Bursa’da futbolun ilk defa mekteplerde başladığı ve 1913 yılında mektepler arası gayrı resmi ilk şampiyonluğu kazananın Darülmuallimin, 1914’te ise Bursa Mekteb-i Sultani’nin olduğu yer öğreniyoruz. I. Dünya Savaşı Bursa’da futbol maçlarına ara veriliyor.

Cumhuriyetin ilk yıllarında spor ülke gelişiminin bir aracı olarak görülüyor ve destekliyor. Kamu eliyle kurulan spor cemiyetleri, bu nedenle müzik, edebiyat ve kültürel faaliyetleri de kapsayacak biçimde örgütlenmişler. Topyekûn kalkınma için genç nüfusun eğitimi bir anlamda spor kulüplerinde vücut buluyor. Halkın ve dönemin önemli grubu Esnaf ve Sanatkârlar sonraki yıllarda bu alanlarda daha da etkili oluyor.

“Gelmiş geçmiş çok sayıdaki futbolcuyu, bazı özellikleri ve yaptıkları ile de bir başka yere koyarsınız. Yıllarca ben de öyle yaptım ve o isimlere kitapta da yer verdim. Ayrıca Türkiye’de profesyonel futbolun başladığı 1951 yılından Bursaspor’un kurulduğu 1963’e kadar, çok sayıda futbol yıldızı geldi geçti. Bir bölümünü anlatılanlardan gazeteciler Aykan Uzoğuz ve Enver Ayhan’ın birlikte yazdığı ‘Hey Gidi Günler Hey’ kitabındaki söyleşilerden alıntı yaptım. Benim için çok kıymetli olduğuna inandığım bu içten söyleşiler de dilerim gelecek kuşaklara ışık tutar”.

1948 yılında yapımı tamamlanan ve 1950 yılında resmen açılan Bursa’da açılan. Bursa Atatürk Stadyumu, merkez Osmangazi ilçesinin Altıparmak semtinin batısında, Kültürpark’ın doğusunda yer almaktaydı.

• Ekrem Hayri Peker