Hüdavendigar Reisi

Atilla SAĞIM /

Toplum olarak tarihi dinlemesini severiz ama okumasından pek hazzetmeyiz, insanımızın genel kültürü içinde tarih en fazla konuşulan konuların başında gelir.

Türk halkı olarak geçmişimizle övünmeyi seven tarihi belgeler karşısında bir maneviyat yükleyerek abartmaktan hoşlanan bir yapımız vardır, tarihçilerimiz belgeler açıklamış olsalar bile önemli olan bizim düşüncemize göre anlatılanların doğru olmasıdır, işte bu yüzdendir ki tarihe bakış açımızda hep gelgitler yaşarız ve tarih konusunda ortak bir görüşümüz olmaz.

Efendim konumuza dönecek olursak yukarıda sizlerle paylaşmış olduğum düşüncelere güzel bir örnek teşkil edecek ve Bursa tarihimize mal olmuş bilgileri paylaşmak isterim.

Bursa malum 1326 yılında Türklerin eline geçtiğinde ordunun başındaki isim Orhan Bey’di, Kayı Boyu henüz devletleşme sürecine başlamamış Alp geleneği ile hâkimiyetini kuruyordu.

Merhum ünlü tarihçi Prof. Dr. Halil İnalcık açıklamalarında “Bursa’nın fethi Kayı Boyunun devletleşmeye giden ilk adımıdır” demişti.

Orhan Gazi Bursa’yı fethettikten sonra şehirde nizamın sağlanması için kardeşi Alaaddin Paşa’yı görevlendirdi, o dönemde paşa unvanı kardeş manasında da kullanılıyordu.

Tarihçiler, Alaaddin Paşa Osman Gazi’nin oğlu ve Osmanlı Devletinin ilk veziri Bursa’nın da ilk Şehreminiydi ortak görüşünde birleşmektedirler.

Birçoğumuz Orhan Gazi’yi Şeyh Edebali kızı Bala Hatun’un oğlu biliriz ama asıl Bala Hatun’un oğlu Alaaddin Paşa veya Bey. Orhan Gazi’nin annesi olan Malhun Hatun ise Anadolu Selçuklu Veziri Ömer Abdülaziz Bey’in kızıydı.

Alaaddin Paşa Kayı Aşiretinde Alp (Savaşçı) olmayan ama ilim ve adalet konularında dedesi Ahi Şeyhi Edebali’den babası Osman Gazinin de isteği ile Bilecik’te ( Bellkoma) uzun yıllar ders almıştır. Rivayet odur ki, Aşıkpaşazade, Oruç Bey, Nesri ve İbni Kemal gibi tarihçilerin ortak görüşüne göre Kayı Kurultayında beylik ileri gelenleri Osman Gazi sonrasında Alaaddin Bey’i bey olarak göstermek istemişler ama Alaaddin Bey’in kardeşi Orhan Bey’i bey olarak gösterdiğini nakletmişlerdir. Bizanslı tarihçi Laonikos Halkokondiles’e göre Osman Gazi’nin vefatıyla Orhan Gazi’nin zorla beyliği aldığı yazılmaktadır ama her hangi bir kaynak gösterilmemiştir.

Alaaddin Bey’in Orhan Gazi döneminde Bursa’yı 11 yıl yönettiği hem şehrimin hem de Vezirlik yaptığı ve Aşiretten Devlete geçiş döneminde kanunların tanzimi, para basımı, askeri alanda yenilikler ve şehirleşme konularında ilk adımları atan ve uygulamada adaletli davranışıyla sonradan İmparatorluk olacak Devleti Aliye’nin temellerini atan kişi olduğu kabul edilmektedir.

Bursa’nın fethiyle ilk defa Alp’likten düzenli orduya geçiş olmuş yaya birlikleri ve tek tip kıyafet bu dönemde uygulanmaya başlamış farklı sınıf asker için “ak börk”, siviller için “kızıl börk” baş giysisi ve değişik tip elbiseler kabul edilmiştir. Şehreminiler yıllık yaptıkları bütçelerle halkın isteklerine cevap veren salgın hastalıklar başta olmaz üzere şehrin temizliği ve su kanallarının devamlı temizlenmesi işlerini itina ile yaparlardı. Uludağ eteklerinden eskilerin anlattığına göre yapılan su kanalları her evin içinden geçecek şekilde dizayn edilmiştir Muradiye’de eski bir evin bahçesinde görmüştüm 2013 yılında.

Alaaddin Bey Bursa’da imarın tahsisi, o dönem Bizans Tekfurluğunun sadece asker ve üst sınıf ailelere sağladıkları imkânları halka açan yönetici olarak bilinir. Örneğin Çekirge semtinde bulunan kaplıcalar sadece üst sınıf ve askerlerin kullandığı hizmetlerdendi fetih sonrasında halka açılmıştır. İmar konusunda Bursa Kale etrafındaki dağınıklık giderilmiş mahalle düzenine ilk yine bu dönemde geçilmiştir. Kent nizamın sağlanmasında sonradan kadılık alan müessesenin temelleri yine Alaaddin Bey döneminde atılmış adil kararları ile herkesin takdirini kazanmıştır. Bursa’da gayrı Müslim ve Türkler 600 yıldan fazla birlikte yaşadılar yakın tarihimizde gerçekleşen zorunlu göçler nedeniyle Bursa’da gayrı Müslim nüfus yok denecek kadar az kalmıştır, Meşrutiyetin ilanında Ermeni ve Rum Hüdavendigar Mebus olduklarını da hemen not düşelim.

Alaaddin Bey Bursa’ya vefatından sonra Kale içinde ve Kaplıca semtlerinde iki camisi ve Kükürtlü ‘de bir zaviyesi imareti ve vakıf bırakmıştır. Rivayetlere göre iki göz odalı küçük bahçesi olan Kükürtlü semtindeki evinde yaşamını yitirdiğidir sonrasında şahsına ait mirasının olmadığı gösterişten uzak bir hayat sürdüğüdür.

O zaman ki devletin ve Bursa şehrinin bütçesinin anahtarını elinde bulunduran gönül adamı Alaaddin Bey gibi biri acaba Bursa’da reis olarak seçilecek mi?

Kul hakkı yemekten Allaha sığınan zatı muhterem bundan ders alır mı?

Almaz !

Söze gelince Osmanlıya Başkentlik yapmış şehir Bursa ama Bursa’yı Başkent yapmak kolay mı?

Bizimkisi reis adayları için kıssadan hisse olsun…

Yazar Hakkında
Son Yazılar (TIKLA)

Atilla SAĞIM

1969 yılında Bilecik Pazaryeri Alınca köyünde doğdu. Öğrenimini Bursa Yenişehir’de tamamladı. 1996 yılında gazeteciliğe başladı, Bozüyük ve Söğüt ilçelerinde “Güncel” gazetelerini kurdu. Sonrasında Göç Dergisi, TV Net, ÜLKE TV ve Yenişafak gazetesinde muhabir olarak çalıştı. Bursa İl Özel İdaresi Jeotermal A.Ş’de 2018 yılı ortalarına kadar basın halkla ilişkiler müşavirliği görevinde bulundu. Halen Rumeli TV’de program yapımcılığı ve sunuculuğu yapıyor. E-Posta: [email protected]