İlk Gazeteden 1990’lara Yenişehir’de Gazetecilik Faaliyetleri

Mesut BİÇER /

Bu Yazıda - Konu İçi Ara Başlıklar

Yenişehir Postası Gazetesi
Hakikat Gazetesi
Yenişehir Postası Gazetesi (2)
Şehrin Sesi Gazetesi
Hürses Gazetesi
Yenişehir Gazetesi
Demokrat Yenişehir Gazetesi
Şiir Yaprağı Gazetesi
- - Mesut BİÇER

Dünya gazetecilik tarihinde Johann Carolus’un 1609 yılında yayınladığı “aller Fürnemmen und gedenckwürdigen Histoire” isimli ilk gazeteden 202 yıl sonra 1831 yılında yayımlanan “Takvim-i Vekâyi” Osmanlı Devleti’nin ilk süreli yayını olmuştur. Osmanlı Devletinin ilk gazetesinden 38 yıl sonra ise 1869 yılında Bursa’nın ilk yerel gazetesi “Hüdavendigar” yayımlandı.

YENİŞEHİR’DE GAZETE VE DERGİ YAYIMCILIĞI

O dönemin şartları altında yayınlanan ulusal gazetelerin Anadolu taşrasına dağıtımında yaşanan zorluklar, özellikle kış şartlarında bazen gazetenin hiç ulaşamaması yerel basının halkın haber almasında etkili rolü bugün şartlarından çok daha fazla idi. Taşrada yaşayan halkın haber almada en etkin rollerden birini taşıyan yerel gazeteler haber verme özelliklerinin yanı sıra bulundukları bölgenin kültür ve sosyal gelişiminde de oldukça fazla rol oynamakta idiler.

Bursa’nın ilk gazetesi “Hüdavendigar”ın yayınlanmasından ancak 90 yıl sonra 29 Eylül 1959 tarihinde Yenişehir basın çalışmaları ile tanışmış oldu.

Yenişehir’in ilk gazetesinden itibaren 1990’lı yıllara kadar basın faaliyetleri konusunda oldukça zengin bir dönem geçiren Yenişehir basın tarihi yayımları ile ilçe halkına hizmet vermenin yanında Anadolu taşra basınına da ön ayak olmuştur.

Konumuz dahilinde bulunan ilk gazeteden 1990’lı yıllara kadar yayınlanan gazetelere kısaca bakacak olursak.

Yenişehir Postası Gazetesi

Yenişehir basın tarihinin ilk gazetesidir. Aslen İnegöllü olan İstanbul’da polis olarak görev yaparken emekliliğinin ardından Yenişehir’de görev yapan ağabeyi Yenişehir Maaarif Memuru (Şimdiki İlçe Milli Eğitim Müdürü) Sabahattin Özşen’in yanına yerleşen Cevat Özşen tarafından çıkarılmaya başlanmıştır.

İlk sayısı 29 Eylül 1959 tarihinde çıkan gazetenin logosunun altında “haftalık, müstakil, siyasi belde gazetesi” ibaresi mevcuttur. Künyesinde; Sahibi Cevat Özşen, Neşriyat Müdürü S. Pulat Büyüktoğrul, Yazı İşlerini İdare Eden Mes’ul Müdür; Hasan Yavuz olarak gözükmektedir. İdarehane adresi olarak Yenihal No:2 Yenişehir adresi belirtilmektedir.

Haftalık olarak yayımlana gazete dört sayfa olarak 28×41 ebadında İnegöl Basımevi’nde elle dizgi ve motorlu sallama pedal ile basıldığı anlaşılmaktadır. Yayınlanan ilk sayıya baktığımızda fiyatının 15 kuruş olduğunu görürüz.

İlk sayısında “Çıkarken” başlığı altında yazılan yazıda amaç olarak mahalli haberlerin toplanması, dilek ve şikâyet konusu olabilecek olayların ilgililere aksettirilmesi ve kasabanın sanat, fikir, kültür hizmetlerine katkı sağlayabilmek gayreti ile bu yayını çıkarmaya başladıkları belirtilmektedir.

Demokrat Parti çizgisinde yayın yapan gazete; dönemin Yenişehir Demokrat Parti ileri gelenlerinden Merhum Doktor Ahmet Esin ile partinin genç kanadını temsil eden 1958 seçimleri ile Demokrat Parti’den Belediye Başkanı seçilen Merhum Şakir Üntut ve arkadaşları arasındaki çekişme sırasında yayın hayatını devam ettirmiştir. Siyasi çekişmelerin sona ermesi neticesinde yayın hayatı da son bulmuştur.

Yenişehir Postası 19 Ocak 1960 tarihinde yayınlanan 17. sayı ile yayın hayatını bitirmiştir. Gazetenin 15. ve 16. sayıları hariç tüm sayıları Ali Bilgiç’e ait kişisel özel arşivde muhafaza edilmektedir.

Hakikat Gazetesi

İlçede yayın hayatına başlayan ilk gazetenin kapanmasının ardından bir ay geçmeden yayımlanmaya başladı. Yenişehir’in ikinci gazetesi olma unvanını taşıyan “Hakikat Gazetesi”nin ilk sayısı 15 Şubat 1960 tarihinde yayımlandı. İstiklal Caddesi üzerinde bakkallık yapan Hakkı Üzüm ve Aslen Yenişehirli olup Bursa’da gazetecilik yapan Nevzat Metin’in sahipliğinde çıkarılan gazetenin Başyazarlığını yine Nevzat Metin yaparken Mes’ul Müdürlüğünü ise Bursa Ziraat Okulu’nu bitirmiş genç ziraat teknisyeni Mehmet Mekir üstlenmekteydi.

Logosunun altında “Haftalık, siyasi, müstakil gazete” ibaresi bulunan Hakikat 28×41 ebadında, dört sayfa olarak elle dizilip tipo sistemi ile Bursa’da bulunan Karaman Matbaasında basılmaktaydı. İlk sayısında fiyatının 15 Kuruş olarak belirlendiği gazete haftada bir gün Salı günleri yayımlanmakta idi. Künyesinde idarehane adresi olarak ise istiklal Caddesi No:48 Yenişehir adresi gözükmektedir.

Gazetenin ilk sayısında “Başyazı” sütunu altında “Gazete ve Gazetecilik” başlığıyla Nevzat Metin imzası ile yayınlanan yazıda “Burada hep birlikte memleket dertlerini münakaşa ederek vatanımıza, cemiyetimize faydalı olamaya çalışacağız” denilmektedir. Gazetenin mevcut sayılarında Yenişehir Havaalanı İnşaatına ait istimlak ilanlarının bolca yer aldığı gözükmektedir. Bu ilanlardan gelen maddiyat ile ayakta duran gazetenin ilk sayısında yer alan “Taşra Gazeteleri resmi İlan Alacak” başlığı da dikkat çekicidir.

Koyu bir Demokrat Partili olan Hakkı Üzüm ve bir dönem Bursa’da Millet Gazetesinde de çalışan Nevzat Metin’in çıkardığı bu gazete 9 Mayıs 1960 tarihinde yayımlanan 12. sayısı ile yayım hayatını sonlandırmıştır. Nevzat Metin’in erkek kardeşi olan Necati Metin ise 4 Haziran 1962 tarihinde Orhangazi’nin ilk gazetesi olan “Yeni Orhangazi Gazetesi”ni kurmuştur.

27 Mayıs ihtilalinin ardından tekrar gazete çıkarmayan Merhum Hakkı Üzüm’ün Yenişehir Ticaret ve Sanayi Odası ve Yenişehir Ziraat Odası’nın kurulmalarında önemli emekler sarf etmiş Ziraat Odası Genel Sekreterliğinden emekli olduktan sonra mütevazı bir yaşam sürmüştür. Mehmet Mekir ise 1960 yılından sonra bir müddet Bilecik’de ziraat teknisyeni olarak çalışmış, daha sonra Yenişehir’de zirai ilaç bayiliği yapmaya başlamıştır. Renkli ve sevilen bir kişiliği olan Mekir 2018 yılı sonlarında vefat etmiştir.

Toplamda 12 sayı yayınlanan gazetenin tüm nüshalarından oluşan koleksiyonu Ali Bilgiç’e ait özel arşivde muhafaza edilmektedir.

Yenişehir Postası Gazetesi (2)

Yenişehir’in üçüncü gazetesi olarak 1961 yılında yayımlanmaya başladı. Gazetenin kurucuları Yenişehirli idealist gençlerden oluşmaktaydı. Yenişehirli Yoğurtçu Malik Ağa’nın oğlu Hukuk Fakültesi mezunu Hulisi Çoşkun, Vural Ahı ve Tabakhane Mahallesinden İsmail Sır’ın oğlu Osman Sır gazetenin sahipliğini üstlenmekteydiler. Gazetenin sorumlu müdürlüğünü ise aslen Yenişehir’in Çeltikçi Köyünden olan Erkek Lisesinden yeni mezun olmuş idealist genç Osman Bektaş üstlenmişti.

İlçenin ilk gazetesi ile aynı ismi taşıyan gazete; 28×41 ebadında 4 sayfa olarak haftada bir yayınlanan gazete önceleri el dizgisi ve tipo baskı tekniği ile Bursa’da Yeşil Bursa Basımevi’nde sonra da İnegöl’de İnegöl Basımevi’nde basılmıştır. Gazetenin logosunun altında “Haftalık Müstakil Siyasi Gazete” ibaresi bulunmakta idi.

27 Mayıs Devrimi’nin getirdiği özgürlük ortamına destek olabilmek amacıyla çıkarılan gazete uzun ömürlü olamamıştı. Yayını iki ay kadar süren gazete bu süre sonunda ilçede muhasebecilik yapan Burhan Gençalp tarından devralındı. Malesefdir ki yayımlanan sayıların bir örneği mevcut değildir.

Gazetenin yayın hayatını sonlandırmasının ardından Hulisi Çoşkun yargıçlıktan emekli olmasının ardından yerleştiği Gemlik’te serbest avukatlık yapmaya devam etmektedir. Osman Sır gazete macerasından sonra İstanbul’a yerleşmiş uzun yıllar muhasebecilik görevi yaptıktan sonra emekli olup İstanbul’da ikamet etmeye devem etmiştir. Vural Ahı ise hem memuriyetini, hem de gazeteciliğini ailece göç ettikleri İstanbul’da sürdürmüştür. Devlet memurluğu sırasında gazete ve mizah dergilerine siyasi içerikte gülmece türünde yazılar yazan Ahı; bir müddet Politika, Demokrat, Günaydın, Güneş, Sabah ve Hürriyet Gazetelerinde çalıştı. Uzun bir süre Cumhuriyet’te ve Bilim Teknik Dergisi’nde sağlık üzerine yazılar yazdı. 1992 yılında Çağdaş Gazeteciler Derneği tarafından, “Daha iyi yaşam düşü, genç kızların tuzağı” inceleme dalında birincilik ödülüne layık görüldü. Ayrıca Tıp Konsey Birliği’nin verdiği sağlık haberleri ve Araştırma dizi yazılarında iki ödül sahibi oldu.

Gazetenin sorumlu müdürü Osman Bektaş ise kısa bir dönem vekil öğretmenliğin ardından Özel İdare memurluğu yapıp Yenişehir Özel İdare Müdürlüğünden emekli oldu. Renkli bir kişilik olan Osman Bektaş milli güreşçiliğinin yanında emekli olduktan sonra Doğru Yol Partisi’nden bir dönem İl Genel Meclis Üyeliği görevinde bulundu. 25 Nisan 1992 tarihinde ise vefat etti.

Şehrin Sesi Gazetesi

Yayımına son veren Yenişehir Postası Gazetesi’ni devralan Muhasebeci Burhan Gençalp gazetenin ismini “Şehrin Sesi” olarak değiştirip yayımlamaya devam etti. “Haftalık Siyasi Gazete” ibaresi bulunan künyede Mesul Müdür olarak Yenişehir Postası Gazetesi’nin mesul müdürü Osman Bektaş görevine bu gazetede de devam etmekteydi. 28×41 ebadında dört sayfa olarak okuyucuya sunulan gazete el dizgisi ve sallama pedal ile Bursa’da Yılmaz Basımevi’nde basılmakta idi. Künyesinde idarehane binası adresi olarak Eski sebze Pazarı No:4 Yenişehir adresi gözükmektedir. Satış fiyatı ise 15 Kuruş olarak belirtilmiştir.

Gazetenin sadece 2 Mayıs 1961 tarihli 10 no’lu sayısı Ali Bilgiç’e ait özel arşivde muhafaza edilmektedir. İlk sayının tarihi ile ilgili kesin ve net bir bilgi bulunamamasına rağmen 10 no’lu sayıdan bir hesaplama yaparak ilk sayı tarihine ulaşabiliriz. Haftalık olarak Salı günleri yayımlanan gazete 10. sayısına dek aralıksız çıktığı varsayılırsa ilk sayının 28 Şubat 1961 tarihinde yayınlanmış olması gerekmektedir.

Girişimci bir kişiliğe sahip olan Burhan Gençalp gazeteyi yaşatmak için çaba göstermişse de maliyet unsurları yüzünden yayına son vermek zorunda kalmış gazetenin de 1961 yılı içerisinde son sayısını yayımlamıştır.

Muhasebecilik ve emlakçılık yapan Burhan Gençalp yaşamını daha sonra Bursa’ya göç ederek burada sürdürmüştür.

Hürses Gazetesi

Yenişehir’in beşinci gazetesi olarak 19 Haziran 1962 tarihinde ilk sayısını yayımlamıştır. İlçede oluşan gazetesizlik boşluğunu değerlendiren Bursa Millet Gazetesi mürettipleri (dizgicileri) Sadık Anbartepe ve Emin Ayhan tarafından sahipliği üstlenilerek yayın hayatına girmiştir.

Logosunun altında “Haftalık Siyasi Müstakil Gazete” yazan yayının künyesinde idarehane olarak adresi bir Bursa merkez adresi olan Saray Sineması Aralığı, Karaca Sokak No:1 Bursa olarak verilmiştir. Bu adres 10 no’lu sayıdan itibaren de Atatürk Caddesi No:59 Bursa adresi olarak değiştirilmiştir. Yine künyesinden edinilen bilgilere göre Neşriyatı Fiilen İdare Eden Mes’ul Müdürlük görevini Mudanyalı bir gazeteci olan ve Bursa’da gazetecilik yapan Muvaffak İnan üstlenmiş olduğunu görüyoruz. Yenişehir için haberleşme adresi olarak Belediye Meydanı Şehir Lokantası adresi verilmişse de daha sonraki sayılarda bu adres Ulucami Karşısı No:22-A Yenişehir olarak güncellenmiştir. Gazetenin İstihbarat Şefliğini Celâl Bayraktar, Muhabirliğini Ergün Abi, Bursa Muhabirliğini Fahri Erbasın’ın sürdürdüğü gözükmektedir.

28×41 ebatında dört sayfa ve tipo sistemi ile basılan gazetenin basım yeri Bursa Millet Gazetesi tesisleridir. Haftada bir Salı günleri yayınlanmaktadır. Fiyatı 15 kuruş olarak görünmektedir.

Gazetenin 4 no’lu sayısından itibaren Yenişehir Muhabiri olarak görev alan Ali Bilgiç 9 no’lu sayıdan itibaren de Sanat Köşesi yönetmeni olarak karşımıza çıkmaktadır. Gazetenin 5. sayısında İstihbarat Şefi olarak Alev Ataş ismi yer almış 13 no’lu sayıda ise İstihbarat Şefi Kahraman Atılgan olarak değiştirilmiştir.

Millet Gazetesinde çalışırken bir yanda da Yenişehir’de gazete çıkaran Sadık Anbartepe ve Emin Ayhan gazetenin yayım hayatı boyunca hemen tüm hafta sonlarını Yenişehir’de gazete yayımcılığı için sarf ederlerken tüm güçlüklere rağmen gazeteyi 31 sayı boyunca çıkarma başarısını gösterebilmişlerdir. Yenişehir gazetesinin 1 Ocak 1963 tarihinde yayımlanmaya başlamasıyla Mart 1963 tarihinde yayın yaşamından çekilmişlerdir.

Gazetenin yayımlanmış tüm nüshaları Ali Bilgiç’e ait özel arşivde muhafaza edilmektedir.

Yenişehir Gazetesi

1 Ocak 1963 tarihinde Yenişehir’de şehrin altıncı Gazetesi olarak yayın hayatına başladı.

1961 yılında Bilecik’te lise öğrencisi iken “Bilecik Birlik Gazetesi”nde tanıştığı gazetecilik mesleğini 1962-63 yıllarında Bursa Yeni Ant, Millet ve Yenişehir Hürses Gazetelerinde muhabir olarak çalışarak sürdüren genç Ali Bilgiç tarafından kurulmuştur. Yayın hayatına başladığı dönemde yasa gereği yaşı gazete sahibi olmaya müsait olmamasından dolayı gazetenin sahipliğini arkadaşları üstlenmiştir.

Yenişehir Gazetesi’nin ilk sayısında gazetenin sahipleri olarak; Mehmet Akalın ve Mustafa Emil Tekin görünmektedir. Neşriyatı Fiilen İdare Eden Mes’ul Müdürlük görevinde ise yine Mustafa Emil Tekin ismi mevcuttur. 1976 yılından bu yana da gazetenin sahibi olarak Ali Bilgiç yer almıştır. Gazetenin künyesinde idarehane adresi olarak Çatalçeşme Sokak No:29/A Yenişehir adresi mevcuttur. Bu adres bir yıl geçmeden Kütüphane Sokak No: 4 Yenişehir olarak güncellenmiştir.

28×41 ebadında yayımlanan gazete yayımlandığı ilk yıl Bursa’da bulunan Taşman Matbaasında dizgi ve baskısı yapılırken Ekim 1963 tarihinden itibaren kendi tesislerinde basılmaya başlanmıştır. Ali Bilgiç tarafından kurulan bu matbaa da Yenişehir’in ilk matbaası olma özelliğini taşımaktadır. 1976 yılına kadar el dizgisi ve sallama pedal ile basılan gazete 1976 tarihinden itibaren sıcak kurşun dizgi ve otomatik baskı makinalarında basılmış 14 Ekim 1989 tarihinden itibaren de kendi tesislerinde basılan Türkiye’de ilk ofset gazetesi unvanını almıştır.

2009 yılında baskılı olarak yayına devam ederken, daha çok okuyucusuna ulaşmak amacıyla internet üzerinden PDF formatında yayına geçerek okuyucu ile buluşmaya başlamıştır. 2009 yılının Eylül ayında başlayan e-gazete önceleri sekiz sayfa olarak yayınlanırken zaman içerisinde içeriğinin de zenginlemesiyle sayfa sayısını arttırarak kırklı sayfalara kadar çıkmıştır. Yenişehir tarihi ve kültürünün temel kaynağını oluşturmaya başlayan yayınlar kent ve kentlilik kimliğinin öne çıkmasında önemli katkılar sunmaktadır. İnternet ortamından yayınlanan gazete ilçedeki tüm gazetelerin toplam tirajına sahiptir. 2009 yılından bu yana ilgi duyanlara Ata Gayrimenkul’un prestij yayını olarak ücretsiz ulaştırılmaktadır.

Kurulduğu 1963 yılından bu yana 58. Yılını kutlayan gazete Yenişehir’in en uzun soluklu gazetesi iken aynı zamanda da Türkiye’de aynı yönetici ile basılan en uzun soluklu ilçe gazetesi olma unvanına da sahiptir. Yayınlandığı dönemlerde birçok kez farklı dallarda ödüllere layık görülmüştür.

Gazetenin 1967 yılı arşivi hariç tüm yayınları Ali Bilgiç’e ait özel arşivde muhafaza edilmektedir. 2009 yılı Eylül ayından beridir devam eden e-gazete arşivlerine ise internet ortamından erişmek mümkündür.

Demokrat Yenişehir Gazetesi

Aslen İnegöllü olan emekli bir astsubay tarafından o sırada devam etmekte olan Yenişehir Havaalanı istimlak ilanlarının yoğun bir şekilde devam edeceği istihbaratının alınması ile 1965 yılında Yenişehir’in yedinci gazetesi olarak yayımlanmıştır.

41×57 ebadında tek yaprak olarak yayımlanan gazete İnegöl’de el dizgisi ve pedallı makine ile basılarak okuyucu ile buluşmuştur. Yayımlanmasında amaç olan ilanların o dönemde ilçede yayın yapan Yenişehir Gazetesi’ne verilmesinden ve istimlak ilanlarını alamamasından dolayı üç beş sayı yayım yapan gazete yayın hayatını sonlandırmıştır. Gazete ile ilgili elde herhangi bir örnek bulunamamasından dolayı sahibini ve sorumlu müdürünü belirlemek mümkün olamamıştır.

Şiir Yaprağı Gazetesi

1963 yılında “Tutsak Gözler” ve 1970 yılında “Kırık Senfoni” isimli şiir kitaplarını çıkaran Yenişehir Gazetesi Sahibi Ali Bilgiç şiire olan sevdasından ve bir şiir gazetesi özleminden 1993 yılının Haziran ayında aylık olarak yayımlanacak olan “Şiir Yaprağı Gazetesi”ni çıkardı.

Yurt çapındaki abonelere posta yolu ile dağıtım gerçekleştiren gazetenin tüm sayıları altı sayfa olarak yayınlandı. Gazete şiire ve sanata ilgi duyan geniş bir kitlede ilgi ve beğeni uyandırdı. Hasan Hüseyin Yalvaç, Yaşar Faruk İnal gibi usta kalemlerinde yazılar yazdığı gazete şiirin yanında yayın dünyasından haberler de yayımlamaktaydı.

İlk sayısının ardından Ekim 1993, Ağustos 1993 ve Kasım 1993 tarihlerinde de yayımlanan gazete mali sebeplerden dolayı yayınına son vermek zorunda kaldı.

Ali Bilgiç’in “Hayatımda yayımladığım en güzel gazete” olarak nitelendirdiği gazete 28×41 ebadında ve Yenişehir Gazetesi Matbaasında basılmakta idi.

Gazetenin yayımlanmış sayıları Ali Bilgiç’e ait özel arşivde muhafaza edilmektedir.

KAYNAKÇA

Ali Bilgiç kişisel arşivi ve Ali Bilgiç ile çeşitli zamanlarda yapılan görüşmeler
Yenişehir Postası (1), Hakikat Gazetesi, Yenişehir Postası (2), Şehrin Sesi Gazetesi, Hürses Gazetesi, Yenişehir Gazetesi, Şiir Yaprağı Gazetesi arşivleri.
Mehmet Keleş, Bursa’da Taşra Basını (makale)
Nevzat Çalıkuşu, Başlangıcından Bugüne Bursa Dergileri, Bursa Büyükşehir Belediyesi Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları, Bursa-2014.

Yazar Hakkında
Son Yazılar (TIKLA)

Mesut BİÇER

(Yenişehir 1972) Gazi Üniversitesi İnşaat programı ön lisans mezunudur. Bir süre mesleğine dair kamuda çalıştıktan sonra çeşitli özel inşaat firmalarında çalıştı. 2018 yılında emekliliğe hak kazananınca lise yıllarından bu yana hobi olarak topladığı çok sayıda yerel tarih arşivini düzenleyerek yerel tarih ile ilgilenmeye başladı. Özellikle Yenişehir hakkında yazdığı yazılar çeşitli yerlerde yayınlandı. Emekliliğinde verdiği zaman olgusu ile çalışmalarına devam etmektedir. Evli ve iki çocuk babasıdır. E-Posta: [email protected]