• Münir KANDEMİR /

Yetmişlerin başı çocukluğumun geçtiği yıllardı. Okullar yaz tatiline girdiğinde İnegöl’e dayıma gelir en az bir ay İnegöl’de kalırdım. Mahalledeki kız erkek akranım olan bütün çocuklar gayet güzel bisiklete binerdi. Büyüklere ait Bisiklete ayaklarını yandan pedallara basarak yarım pedal dediğimiz önce yarım yarım, ustalaştıkça tam pedal çevirerek kullanırlardı. Ben çok özeniyordum ama korkuyordum da. İnegöl’ün sokakları o zamanlar Arnavut kaldırımıydı. Bisikleti o zeminde götürebilmek bir çocuk için özgüven sahibi olabilmenin ilk adımıydı. Korku ile haz iki kardeştir. Çok istiyordum. Büyük bisikletlerde denedim. Her defasın da Kiraz sokağın Arnavut kaldırımlarını öptüm. Dizlerim dirseklerim yara içinde kaldı. Ama her İnegöllü gibi başardım. Patatesçi Şerafettin’in oğlu İsmail’in bordo renkli Bisikletinde öğrendim. Kiraz sokak, Fabrika sokak, Marmara sokak güneşin sıcağına aldırmadan defalarca gezdim.

Mahallemizdeki yaşlılar herhalde iki teker üzerinde düşmeden gidilmesinden dolayı bisiklete ‘Şeytan arabası’ derlerdi.  O zamanlar hemen her evde en az bir bazen daha fazla bisiklet olurdu. Bisiklet hemen herkesin vazgeçilmez ulaşım aracıydı. Çalışan erkekler işlerine, çarşıya alışverişe, Perşembe pazarına (sele arkasına sepet takılarak) bisikletlerle gider gelirdi.  Pazar günleri çocuklar Cerrah parkı barajına, Kalburt deresine yüzmeye, Delikanlılar Bursa’ya, Gemlik Kumla’ya, Oylat’a Bisikletlerle giderdi. Bayramlarda Erkek Sanat lisesinin sahasında ve caddesinde bisiklet tamircileri, dükkanlarından getirdikleri bisikletleri kiraya verirlerdi. Tamirci Reco, Bisikletçi Muharrem, Bisiklet tamircisi Şakacı kardeşler. O zamanlar hemen her mahallede birkaç tane Bisiklet tamircisi vardı. Lastik havası bastırmaktan akort ayarına kadar bisiklet ile ilgili her tamiri yaparlardı. Tamircilerin parça aldıkları Yanar İş aralığındaki parçacı rahmetli Mustafa Dürüst’ün dükkanı İnegöl’ün en işlek dükkanıydı.

İnegöl ova olması hasebiyle bisiklet kullanımına çok uygun. Günümüzde bisiklet kullanımı yerine motorlu araçlar kullanımı artsa da ben İlkbahar ile birlikte Bisikletimi çıkartır, Sonbahar sonuna kadar kullanırım. Bu yazıda çeşmeci Bekir ağabeyden bahsetmemek olmaz. Bekir HAMLAKAY ve Sadettin ALADAĞ bisikletleriyle İnegöl çevresinde gezmedik yer bırakmamışlardır. İnegöl dışında da bir çok yere Bisiklet ile giderek İnegöl’ün tanıtımına katkıda bulunmuşlardır. Bu güzel iki insan kış mevsiminde doğadaki hayvanları beslemek için yiyecek toplayarak onlara götürürler. Hemen her İnegöllü onları tanır, sağ olsunlar.

Bisiklet denince İnegöl akla ilk gelen şehirlerdendir.  Durum böyle olunca İnegöl’ün bisiklet ile ilk tanışmasını da bir alıntı yaparak aktarmamız lazım.  Bunu İbnülcemal Ahmet Tevfik beyin ‘Velosipet ile bir cevelan – Hüdavendigar vilayeti dahilinde’ kitabından öğreniyoruz. 1900 yılında basılan kitapta Ahmet Tevfik Bey bir arkadaşı ile İstanbul’dan Mudanya’ya vapur ile geliyor. Mudanya’dan Bursa’ya Bisiklet ile gezisine başlıyorlar. Kendi deyimi ile Bursa’da birkaç gün kalarak geziyorlar. Daha sonra Aksu üzerinden İnegöl’e doğru yola çıkarak, Gazhane bahçesinde yorgunluk kahvesi içmek için mola veriyorlar.

‘üç çeyrek zamanlık istirahattan sonra beldeye doğrulduk. Girişi İstanbul stili yeni evlerle süslüydü, hele caddenin tam karşısına rastlayan Hükümet binası pek güzel bir durum gösteriyordu. Bir köprüden geçerek sağ tarafta ve güzel bir bahçesi olan (sanırım eski Marmara sineması – Belediye düğün salonunun bahçesi) bir kıraathaneye girdik. Gölgeli ağaçlardan birisine Velosipedlerimizi dayayıp bir başkasının gölgesine biz oturduk. O sırada bahçeye pek çok insan toplanmıştı. Arabaları ve yapabildikleri kadar bizleri merakla seyrediyorlardı. Hele çocukların gürültüleri bitip tükenmek bilmiyordu. Bu hali gören kahveci, çocukları büyükleri dağıttı. Çocuklar bahçeden çıktılar. Lakin dağılmadılar. Kıraathanenin karşısında bulunan köprünün parmaklığı üzerine Kırlangıç yavruları gibi tüneyip bizi seyretmeyi sürdürdüler. İnegöl’de iki gece kalıyorlar. Kavaklar mesiresi, Çitli maden suyu ile İnegöl yöresinde gezinti yapıyorlar. Ve Adabinli (Alanyurt) üzerinden Yenişehir’e  gidiyorlar. Oradan Bursa ve devamında Mudanya’dan vapurla İstanbul’a dönüyorlar.

Rahmetli babam çocukluğunda, bisikletin ekonomik durumu iyi olan ailelerin çocuklarında bulunduğunu söyledi. Her çocuk gibi bisiklet hevesi babam da varmış. Eski Belediye Düğün salonu yanında tamir işleri yapan ve bisiklet kiralayan Hikmet Yelken’den Bisiklet kiralayarak amcam Cevalı Muzaffer ile Bisiklete binerlermiş.

Bir zamanlar Bisiklet ehliyeti veren Belediyeler zaman içersinde Bisiklet yarışları organizasyonu da yaptılar. Bisiklet federasyonu nezdinde ilk yarış 1992 yılı Kurtuluş şenlikleri programı içersinde yapıldı. Sonraki yıllarda İnegöllü gençlerin katıldığı organizasyonlar yapıldı.

Bisiklet kullanımı yaygınlaşmasıyla ehliyet zorunluluğu uygulaması başlatılmış. Yetki yerel yönetim olan Belediyelere verilmiş. İnegöl Belediyesi 1941 yılında uygulamaya başlamış.

Arkadaşımız Levent Urgancıların babası, Rahmetli Ahmet Refik Urgancılar, 5 Temmuz 1950 tarihinde İtfaiyeci Rahmetli İzzet Memiş ile Elekrik işletmesinin makinisti Ali bey tarafından imtihana tabii tutulmuş. Genel trafik kuralları sorularından sonra düz bir çizgi üzerinde giderek ehliyeti almış. Levent arkadaşımız babasından miras kalan Bisikleti halen kullanmakta.

İnegöl Belediyesi, Bisiklet ehliyetlerini kayıt ettiği defterini 2000 li yılların başında Belediye Merkez binası’nın kalorifer kazan dairesinde bulmuştum. O gün orada ne işim vardı şimdi hatırlamıyorum. Bu defter ile birlikte İnegöl şehir planı ve Oylat planlarını bulmuş ve kurulma aşamasında Kent Müzesine teslim etmiştim. Deftere 1941-1950 yılları arasında 48 kayıt yapılmış.

Yazar Hakkında / Münir Kandemir
Afyonkarahisar (1962). 1985’te göreve başladığı İnegöl Belediyesi’nden , 2010 yılında İtfaiye Müdürlüğü biriminden emekli oldu.
Bisiklet ile İnegöl çevresinde gezerek fotoğraflar çekmenin yanı sıra İnegöl’e ait kartpostal ve fotoğraflar toplamak en büyük zevkidir.
E-Posta: [email protected]