Ulubat Gölü’ne Uçak Düştü – Dağa Uçak İndi

Ekrem Hayri PEKER /

Bu Yazıda - Konu İçi Ara Başlıklar

1950-1960 YILLARI ARASINDA YEREL BASINDA BURSA’DA UÇAK KAZALARI
KAYNAKÇA
- - Ekrem Hayri PEKER

Yazıda Hakimiyet Milletindir gazetesi Hakimiyet olarak kullanılmıştır. Başlıklarında görüleceği gibi Hakimiyet kelimesinde ^ işareti kullanılmamıştır. Çok zor şartlarda hurufat kutusundan harfleri bulup dizen, bazılarını bulamayan, bazen yeni bir haber için sil baştan tekrar harfleri dizen dizgicilere, yanlışları düzelten müsahhihlere duyduğum saygıdan bazı hataları düzeltmedim. Bursa’ya düşen iki uçağı ayrı bir yazıda ayrıntılı olarak yazdım.

1950-1960 YILLARI ARASINDA YEREL BASINDA BURSA’DA UÇAK KAZALARI

Çocukluğum İnegöl’de geçti. İkinci Dünya Savaşı yıllarında yapılmış beton piste sahip bir havaalanı vardı. O yıllarda asfalt pist yoktu sanırım. Benzer bir hava alanı da İnegöl’e yakın Yenişehir’de mevcuttu. Yenişehir havaalanı 1944 yılında yapılmış. İnegöl’deki pistte belki bundan birkaç yıl önce yapılmış olabilir. Şimdi yerinde İnegöl Organize Sanayi Bölgesi var. Burada bisikletlere daha sonra motosikletler binerdir. Bize neredeyse sonsuz gözüken pist, Kalburt deresinde biterdi. Köylülerin ürün kuruttukları piste sanırım 1969 yılında Türkkuşu uçakları indi. Şehrin üstünde ilan dağıttılar, isteyenleri on liraya şehir üzerinde uçurdular.

Bursa’da bir havaalanı olduğunu, buraya Türk Hava Yolları uçaklarının İstanbul-Bursa arasında uçuş yaptığını okuduğum gazetelerden biliyordum.

Ellili yıllarda Bursa Türkiye’nin beşinci büyük kentiydi. Her ne kadar İstanbul’a yakın gözükse de Mudanya’dan deniz yoluyla ulaşım beş saati buluyordu. Karayoluyla 8-9 saati buluyordu. En kısa ulaşım havayoluydu. Bursa-İstanbul arası havadan 25 dakika sürüyordu. Yeşilköyden İstanbul merkezi de bir saat. Kara ve deniz yoluna göre çok kısaydı.

Bursa, Bandırma ve Eskişehir’de bulunan ana hava üsleri arasındaydı. Yanında da Yenişehir askeri havaalanı vardı.

Kurtuluş savaşından sonra il ve ilçeler para toplayarak savaş uçakları alıp orduya bağışlamışlardı. Bursa’daki Tayyare Cemiyeti, topladığı bağışlarla havaalanı olmaya en müsait yer olarak gördüğü Yunuseli köyündeki arazileri satın alarak toprak pistli bir havaalanı açtılar. İkinci Dünya Savaşı yıllarında havaalanı askeri amaçlar için yenilenmiş ve inşa edilen iki beton pistle askeri havanı olarak devreye alındı. Daha sonra bir hava ulaşım okulu açıldı.

Bu kısa bilgiden sonra ellili yıllara dönelim.

Ellili yıllarda Bursa yerel basınında sinema konusunu araştırırken Bursa’da uçan dairelerin görüldüğünü ve ikisi şehir merkezinde, bir kısmı şu anki yerleşim yerlerinde olmak üzere çok sayıda uçak kazasının olduğunu öğrendim.

Uçak kazalarının ikisi Bursalılar tarafından iyi bilinir. ANT gazetesi, o yıllarda kendi uçağını yapan, özel havayolu taşımacılığı yapan Vecihi Hürkuş’a ait olan bir uçakla promosyon ilanları dağıtmak ister. Havadan el ilanı dağıtılırken uçak günümüzde var olmayan Atatürk Stadyum’u etrafında el ilanlarını atarken elektrik tellerine takılır ve düşer.

Diğeri 1959 yılında Fomora’ya düşen ve 29 kişinin ölümüne, onlarca kişinin yaralanmasına sebep olan ikinci kaza.

***

Önce olmaz denilen kaza haberiyle başlayalım. Dünyada bir ilk gerçekleşir ve uçak otobüse çarpar. Ankara’dan Bursa’ya gelmekte olan Koç firmasına ait otobüse Sivrihisar civarında irtifa kaybeden bir uçak çarpar. Kazada can kaybı olmaz.

20 Şubat 1956 tarihli Yeni Ant gazetesinde bir jet uçağımızın kaybolduğunu okuyoruz.

14 Mart günü Acemler’e düşen askeri uçağın pilotu şehit üstteğmen hazin bir törenle Pınarbaşı mezarlığındaki şehitliğe defnedilir. (16 Mart 1956 Yeni ANT)

Kaybolan Hürkuş uçağı aylar sonra bulunur. Uçak Karacabey ormanlarına düşmüştür. 21 Ağustos tarihli gazetelerde haber olur.

25 Ağustos tarihli gazetelerde haber olur.

Kayıp pilotun Suriye, daha Bulgaristan’a kaçtığını iddia eden gazeteler maalesef bu yazdıklarını düzeltme ihtiyacı hissetmediler.

30 Ağustos tarihli Hakimiyet gazetesinde yer alan habere göre, Keles üzerinde uçarken havada alev alan uçağın pilotu paraşütle atlar.

18 Kasım 1956 tarihli Hakimiyet gazetesinde İstanbul’dan Bursa’ya gelen yolcu uçağının iniş esnasında tekerleklerinin açılmadığını, pilotun sonunda gövde üzerine iniş yaptığını ve kazanın hafif atlatıldığını öğreniyoruz.

22 Kasım 1956 tarihli Hakimiyet gazetesi Gürsu civarında bir keşif uçağının düştüğünü ve yanan uçakta ili pilot yüzbaşının şehit olduğu haberini verir.

Ertesi gün şehit pilotların hüviyetlerinin tespit edildiğini okuyoruz.

Kore Savaşından sonra Hava kuvvetlerimize çok sayıda uçak verilmişti. Savaş yorgunu bu uçaklar ya pilotların yetersiz eğitimlerinden yada çok büyük ihtimalle yetrsiz bakımdan sık sık ölümlü kazalar oluyordu.

25 Temmuz 1957 günü Bursa’da feci bir uçak kazası olur. Bir jet uçağı Fomara Caddesi’ne düşer. İlk anda 29 kişi çarpma ve sonrasında çıkan yangında ölür. Çok sayıda yaralı vardır.

11 Şubat 1958 tarihli Yeni Ant’taki haberin başlığı bir bıkkınlığın ifadesiydi; “Yine bir jet uçağı düştü”. Haberde, pilotun arızalanan uçağı Bursa Havaalnına indirmek istediğini, olmayınca Ziraat Okulu civarındaki düzlüğe indirmeye çalıştı” yer alıyordu.

F 84 tipi jet uçağımız, Ziraat Okulu’nu arazisindeki ağaçların birisine çarpar ve pilot şehit olur.

Şehit Pilot Ülkü Aycan Bursalıdır. Ertesi gün defnedilir.

2 Mayıs tarihli Hakimiyet gazetesinde, “Bandırma üssünden kalkan iki uçaktan birisi Mudanya’nın Mesudiye köyü üzerindeyken infilak etti” haberini ön sayfada yer alıyordu. Kazada, pilot yüzbaşı şehit olur.

11 Temmuz 1958 tarihli Hakimiyet gazetesinde Necati A. Mustanoğlu THY pilotlarını öven bir yazı kaleme alır. Gerçekten de THY uçakları 1959’da Londra’daki kazaya kadar bir kaza yapmazlar.

Ancak aynı şeyi askeri uçaklar için söyleyemeyiz. Askeri uçakların çoğunun II. Dünya Savaşı ve Kore Savaşı’ndan kalma yorgun uçaklar olduğunu düşünerek uçuş esnasında arızaların çıkması kaçınılmaz olmalı. ABD ve Kanada’dan hibe edilen bu aşıklara yetecek kadar teknik personelin olup olmadığı incelenmeliydi.

27 Temmuz tarihli Yeni ANT gazetesinde “THY hostes alacak” haberi yer alıyordu.

29 Temmuz 1958 tarihli Hakimiyet gazetesinde Abolyont gölüne düşen bir jet uçağının haberini okuyoruz. Göle atlayan pilotu balıkçılar kurtarır.

En ilginç haberse hava şartlarının bozukluğu yüzünden üç askeri uçak, Orhaneli yakınlarında bir düzlüğe inerler. Bir müddet sonra havalanan uçaklar daha sonra sis yüzünden dönüp aynı düzlüğe iniş yaparlar. Hava şartları düzelince ertesi gün havalanırlar.(6 Eylül 1958 Hakimiyet)

19 Eylül 1958 tarihli Hakimiyet gazetesi Ankara’da tecrübe uçuşu yapan cir planörün düştüğü haberini veriyordu. Kazada maalesef Planör Okulu müdürü ve yardımcısı hayatlarını kaybederler.

Bazen “uçak düştü” haberleri asılsız çıkar ve sevinçle karşılanır. (6 Mart 1959 Yeni ANT)

Bursa’da bir helikopterin alçaktan uçması heyecan yaratır ve gazetede haber olarak yer alır.

23 Nisan’da Ankara’dan Bahreyn’e hareket eden İngiliz uçağı kaybolur. Uçak Süphan Dağı’nda bulunur (30 Nisan 1959 Hakimiyet).

Cenazeler daha sonra askeri törenle defnedilmek üzere Almanya’ya gönderilir. Fomara’ya düşen uçağın yarattığı faciadan sonra bu uçağın meskûn mahalle düşmemesi Bursa için büyük bir şans olmuştur.

Yeni ANT gazetesi 26 Temmua nüshasının neredeyse tamamını kazaya ayırır.

Bursa’dan sadece pilot çıkmaz, makinist ve paraşütçülerde çıkar. Bazısı gazeteciler tarafından hatırlanır. (21 Nisan 1989 Olay gazetesi Çekirge eki)

Ekrem Hayri PEKER

KAYNAKÇA

ANT Gazetesi
Bursa Hakimiyet Gazetesi
Hakimiyet Gazetesi
Kaldırım, Selen, Geçmişten bugüne Türk Hava Yolları
Menteş, Niyazi, Bursa Hikayeleri-2, Bursa-1999
Olay Gazetesi
Yeni Ant Gazetesi

Yazar Hakkında
Son Yazılar (TIKLA)

Ekrem Hayri PEKER

Kimya mühendisi, araştırmacı, yazar. Bursa Mustafakemalpaşa’da (1954) doğdu. Anadolu Üniversitesi Kimya Mühendisliği bölümü mezunu. TUBİTAK veri tabanına kayıtlı “Teknoloji tabanlı Başlangıç Firmalarına Özel İş Geliştirme” mentörü, C Grubu iş Güvenliği uzmanı olarak Nano kimyasalların tekstil materyallerine uygulamalar konusunda üniversitelerde konferanslar verdi. Yayınlanmış kitaplarından bazıları: "Kuşçubaşı Hacı Sami Bey", "Özbek Mektupları", "Yeşim Taşı - Ön Türkler ve Türk Tarihinden Kesitler", "Kafkasya'dan Anadolu'ya - Zekeriya Efendi". Belgeseltarih.com kurucu ortağı ve yazarıdır. E-Posta: [email protected]